Back تأثير الفراشة Arabic Efeutu caparina AST Kəpənək effekti Azerbaijani Эфэкт матылька BE-X-OLD Ефект на пеперудата Bulgarian বাটারফ্লাই ইফেক্ট Bengali/Bangla Efecte papallona Catalan Motýlí efekt Czech Sommerfugleeffekten Danish Schmetterlingseffekt German

Skoenlappereffek

'n Natrek van Lorenz se vreemde aantrekker vir waardes ρ=28, σ = 10, β = 8/3. Die skoenlappereffek of sensitiewe afhanklikheid van begintoestande is die eienskap van 'n dinamiese sisteem wat, vanaf enige van verskeie arbitrêr naby alternatiewe aanvangstoestande op die aantrekker, die herhaalde punte arbitrêr van mekaar uitgesprei sal word.

In chaosteorie is die skoenlappereffek die sensitiewe afhanklikheid van aanvanklike toestande waarin 'n klein verandering in een toestand van 'n deterministiese nie-lineêre stelsel groot verskille in 'n latere toestand tot gevolg kan hê.

Die term word nou geassosieer met die werk van die wiskundige en meteoroloog Edward Norton Lorenz. Hy het opgemerk dat die skoenlappereffek afgelei is van die voorbeeld van die besonderhede van 'n tornado (die presiese tyd van vorming, die presiese pad wat geneem is) wat beïnvloed word deur geringe versteurings soos 'n veraf vlinder wat 'n paar weke vroeër sy vlerke klap. Lorenz het oorspronklik 'n seemeeu gebruik wat 'n storm veroorsaak, maar is oorreed om dit meer poëties te maak met die gebruik van 'n skoenlapper en tornado teen 1972.[1][2] Hy het die effek ontdek toe hy lopies van sy weermodel waargeneem het met aanvanklike toestanddata wat op 'n oënskynlik onbelangrike wyse afgerond was. Hy het opgemerk dat die weermodel nie die resultate van lopies met die ongeronde aanvanklike toestanddata sal weergee nie. 'n Baie klein verandering in aanvanklike toestande het 'n aansienlik ander uitkoms geskep.[3]

Die idee dat klein oorsake groot gevolge in weer kan hê, is vroeër deur die Franse wiskundige en fisikus Henri Poincaré erken. Die Amerikaanse wiskundige en filosoof Norbert Wiener het ook tot hierdie teorie bygedra. Lorenz se werk het die konsep van onstabiliteit van die Aarde se atmosfeer op 'n kwantitatiewe basis geplaas en die konsep van onstabiliteit gekoppel aan die eienskappe van groot klasse dinamiese stelsels wat nie-lineêre dinamika en deterministiese chaos ondergaan.[4]

Die konsep van die skoenlappereffek is sedertdien buite die konteks van weerwetenskap gebruik as 'n breë term vir enige situasie waar 'n klein verandering veronderstel is om die oorsaak van groter gevolge te wees.

  1. ↑ "Predictability: Does the Flap of a Butterfly's Wings in Brazil Set Off a Tornado in Texas?" (PDF). Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2022. Besoek op 23 Desember 2021.
  2. ↑ "When Lorenz Discovered the Butterfly Effect". 22 Mei 2015. Besoek op 23 Desember 2021.
  3. ↑ Lorenz, Edward N. (Maart 1963). "Deterministic Nonperiodic Flow". Journal of the Atmospheric Sciences. 20 (2): 130–141. Bibcode:1963JAtS...20..130L. doi:10.1175/1520-0469(1963)020<0130:dnf>2.0.co;2.
  4. ↑ "Butterfly effect". Scholarpedia 4. (4 Mei 2009). DOI:10.4249/scholarpedia.1720. 
From Wikipedia, the free encyclopedia · View on Wikipedia

Developed by Nelliwinne