Tolien

Toliene (van die Griekse θολός tholós, "wasig" of "troebel")^[2] is die naam wat die sterrekundige Carl Sagan ingevoer het vir ’n groot verskeidenheid organiese verbindings wat gevorm word deur ultravioletsonstraling van eenvoudige verbindings wat koolstof bevat, soos koolstofdioksied (CO₂), metaan (CH₄) of etaan (C₂H₆), dikwels in kombinasie met stikstof (N₂) of water (H₂O).^[3][4][5] Toliene vorm nie natuurlik op die moderne Aarde nie, maar word in groot hoeveelhede aangetref op die oppervlak van ysliggame in die buitenste Sonnestelsel, en as rooierige gasdeeltjies in die atmosfeer van planete en mane in dié streek.

In die teenwoordigheid van water kan toliene rou materiale wees vir prebiotiese chemie, dus die nielewende chemie wat die basiese chemikalieë is wat lewe vorm. Hul bestaan het implikasies vir die oorsprong van lewe op Aarde en moontlik ander planete. As deeltjies in ’n atmosfeer verstrooi toliene lig en kan hulle die bewoonbaarheid van planete beïnvloed.

Op die mane Triton en Titaan word toliene van stikstof en metaan onder die invloed van sonlig gevorm. Triton se atmosfeer bevat 99,9% stikstof en 0,1% metaan, en Titaan s’n 98,4% stikstof en 1,6% metaan. Die oranjerooi kleur van laasgenoemde se atmosfeer word juis deur die aanwesigheid van toliene veroorsaak.^[6][7]

Ook op Pluto se grootste maan, Charon, kom toliene aan die noordpool voor, blyk uit waarnemings van die ruimtetuig New Horizons, wat in 2015 verby die dwergplaneet gevlieg het.^[8] Die hele (486958) 2014 MU₆₉, wat ook deur New Horizons besoek is, is rooierig vanweë toliene op sy oppervlak.^[9][10]

1. ↑ "NASA's New Horizons Team Publishes First Kuiper Belt Flyby Science Results" (in Engels). Nasa. 16 Mei 2019. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Desember 2019. Besoek op 16 Mei 2019.
2. ↑ Sagan, Carl; Khare, Bishun (11 Januarie 1979). "Tholins: organic chemistry of interstellar grains and gas". Nature. 277 (5692): 102–107. Bibcode:1979Natur.277..102S. doi:10.1038/277102a0. {{cite journal}}: Onbekende parameter |last-author-amp= geïgnoreer (hulp)
3. ↑ McDonald, G.D.; Whited, L.J.; DeRuiter, C.; Khare, B.N.; Patnaik, A.; Sagan, C. (1996). "Production and chemical analysis of cometary ice tholins". Icarus. 122 (1): 107–117. Bibcode:1996Icar..122..107M. doi:10.1006/icar.1996.0112.
4. ↑ A spectroscopic study of the surfaces of Saturn's large satellites: H2O ice, tholins, and minor constituents (PDF). Dale P. Cruikshank, Tobias. Owen, Cristina Dalle Ore, Thomas R. Geballe, Ted L. Roush, Catherine de Bergh, Scott A. Sandford, Francois Poulet, Gretchen K. Benedix, Joshua P. Emery. Icarus, 175, pages: 268–283, 2 March 2005.
5. ↑ Sarah Hörst "What in the world(s) are tholins?", Planetary Society, 23 Julie 2015. Besoek op 30 November 2016.
6. ↑ Baez, J. (2005) - This Week's Finds in Mathematical Physics, Universiteit van Kalifornië
7. ↑ Waite, J.H. jr., Young, D.T., Cravens, T.E., Coates, A.J., Crary, F.J., Magee, B. en Westlake, J. (2007) - The Process of Tholin Formation in Titan's Upper Atmosphere, Science, 316, p. 870
8. ↑ New Horizons Probes the Mystery of Charon’s Red Pole op Spaceref.com, 10 September 2015
9. ↑ The Colors of 486958 2014 MU69 ("Ultima Thule"): The Role Of Synthetic Organic Solids (Tholins). (PDF) P. Cruikshank, W.M. Grundy, D.T. Britt, E. Quirico, B. Schmitt, F. Scipioni, C.M. Dalle Ore, J.C. Cook, L. Gabasova, S. Protopapa, S.A. Stern, H.A. Weaver, A.J. Verbiscer, J.R. Spencer, C.J.A. Howett, R.P. Binzel, A.H. Parker, New Horizons Composition Team. 50th Lunar and Planetary Science Conference 2019 (LPI Contrib. No. 2132). Januarie 2019.
10. ↑ NASA to Make Historic New Year's Day Flyby of Mysterious Ultima Thule. Here's What to Expect. Nola Taylor Redd, Space.com. 31 Desember 2018.