Huitzilopochtli

Huitzilopochtli
Información
Sexu	masculín
Padres	Ometecuhtli (en) Coatlicue (es) y Omecihuatl (en)
Familiares	Xipe Tótec (es) , Tezcatlipoca (es) , Quetzalcóatl, Coyolxauhqui (es) y Malinalxóchitl (es)
[editar datos en Wikidata]

Huitzilopochtli (en náhuatl Huītzilōpōchtli; AFI [wiːtsiloːˈpoːtʃtɬi]:^[1]) foi la principal deidá de los mexiques, acomuñáu col sol. Tamién foi conocíu como Ilhuicatl Xoxouhqui o Tlacauepan Cuexcotzin .^[2] A la llegada de los españoles a Mesoamérica, yera la deidá más adorada nel Altiplanu Central por imposición de los mexicas. El so templu principal atópase en Huitzilopochco(Huītzilōpōchco), agora Churubusco. Na mitoloxía mexica, Huitzilopochtli ordena la fundación de Méxicu-Tenochtitlan nel llugar onde los mexicas atoparen a una águila portando'l Atl-tlachinolli, que tendría que tar reposando sobre un nopal ente otres carauterístiques. Esti mitu mexica alrodiu de Huitzilopochtli y la fundación de Méxicu-Tenochtitlan atopar nel Escudu Nacional de Méxicu, parte de la Bandera de Méxicu actual.

El sufixu opochtli, en náhuatl significa alter ego, que na mitoloxía mexica yera llamáu nahual, onde'l colibrí yera'l nahual de Huitzilopochtli. D'alcuerdu a la mitoloxía mexica Huitzilopochtli ye'l fíu de la diosa de la Fertilidá (Coatlicue) y el Sol nuevu fíu del Sol vieyu (Tonatiuh). La Fiesta n'honor a Huitzilopochtli celebrábase una vegada al añu que'l so nome en náhuatl ye Panquetzaliztli. Esta deidá mexica nun ye común a los demás pueblos nahuas o mesoamericanos, y al paecer foi popularizada pol reformador Tlacaélel (1398.-1480). Dempués de la Cayida de Méxicu-Tenochtitlan Los conquistadores lo llamaron Huichilobos. quien buscaron la puesta erradicación del so cultu per mediu de l'asociación del dios con cualidaes malines europees y la desapaición d'escultures, templos, códices y productos agrícoles acomuñaos a la deidá.

Estudios recién suxeren que la rellación ente Tezcatlipoca y Huitzilopochtli yera más bien d'hermanu mayor y hermanu menor respeutivamente, onde la fiesta de Toxcatl yera dedicada al "dios descendiente" Tezcatlipoca y la de Panquetzaliztli yera dedicada al "dios ascendente" Huitzilopochtli^[3]

1. ↑ anque'l términu foi traducíu davezu como 'colibrí maniegu' o 'colibrí del sur', esiste desalcuerdu entorno al significáu yá que el ōpōchtli 'parte esquierda' ye'l modificáu y non el modificador por tar a la derecha, polo que la traducción lliteral sería 'parte izquierda de colibrí', ver por casu, F. Karttunen (1983), p. 91
2. ↑ González Torres, Yolotl. Diccionariu de Mitoloxía y Relixón de Mesoamérica. Méxicu, Larousse, 1995.
3. ↑ «Panquetzaliztli. La nacencia de Huitzilopochtli y la cayida de Tezcatlipoca». Estudio Mesoamericanos 10:  p. 81. http://www.iifilologicas.unam.mx/estmesoam/uploads/Vol%C3%BAmenes/Volume%2010/panquetzaliztli-nacencia-huitzilopochtli.pdf.