Astrofotoqrafiya

Astrofotoqrafiya (ing. Astrophotography; rus. Астрофотография) – göy cisimlərinin fotoşəklini çəkməklə aparılan astronomik müşahidələr üsulu. Astrofotoqrafiya, demək olar ki, adi fotoqrafiya ilə eyni vaxt da inkişaf etməyə başlamışdır. Fransız ixtiraçısı Lui Dager ilk fotoçəkilişlərinin içərisində Ayında təsviri vardı. 1842-ci ildə Dagerin fotoqrafiya üsulu ilə Günəşin ilk təsviri, 1850-ci ildə isə Veqa və Kastor ulduzlarının şəkilləri alındı.

1860–1870-ci illər də fotoqrafik müşahidə teleskoplar – astroqraflar yarandı. XIX əsrin sonlarında astrofotoqrafiya artıq ulduz xəritələrinin tərtib olunmasında, astrofotometriyada, astrospektroskopiyada geniş tətbiq edilirdi. Fotoqrafik müşahidələrin vizual muşahidələrə nisbətən üstünlükləri sonuncuları, demək olar ki, aradan qaldırdı. Bir çox ulduzların, yaxud bir obyektin detallarının təsvirinin eyni zamanda alınma imakanı, işıq enerjisinin toplanması ilə gözlə görünməyən zəif obyektlərin müşahidə olunma imkanını bura şamil etmək olar.

1950-ci illər də göy sferində sürətlə yerini dəyişən süni peyklərin vəziyyətini müəyyən etmək üçün foto çəkilişlər aparan xüsusi alətlər yaradıldı. XX əsrin ortalarından təsvirin elektron, xüsusilə də televiziya vasitələri ilə alınması astronomiyaya üsullarının tətbiqinə başlanıldı. Şüalanma qəbul edicilərinin hazırlanma texnologiyasının müasir səviyyəsi fotoqrafiyada təsviri birbaşa kompyuterə daxil edən rəqəmli qeydiyyata imkan verdi.

Müasir kameralar öz üstünlüklərinə görə adi fotoqrafiyanı astronomiyanın demək olar ki, bütün sahələrindən sıxışdırdı. Astrofotoqrafiya məhdud mənada astrometriyanın bölməsidir; alınmış təsvirlər ilə göy sferindəki cismlərin vəziyyəti müəyyən edilir, onlara qədər olan məsafə və onların hərəkətləri ölçülür, ulduzların sistemlərdə yerdəyişməsi və peyklərin planet ətrafında hərəkəti müşahidə olunur. Astrometrik məsələlərin əksəriyyəti zamanın müəyyən anlarında obyektə doğru istiqamətlərin arasındakı bucaqları ölçməklə həll edilir. Ulduzların məxsusi hərəkəti çəkiliş intervalı on illərlə olan foto şəkillərlə müəyyən edilir.

Məsafəni hesablamaq üçün ilin müxtəlif vaxtlarında Yer orbitinin müxtəlif nöqtələrindən göy cisminə doğru istiqamətlərin arasındakı bucaqlar ölçülür. Astrofotoqrafiya qoşa ulduzların komponentlərinin qarşılıqlı vəziyyətini ölçməyə də imkan verir.

Astrofotoqrafiya astronomik obyektlərin, göydələn hadisələrin və gecə göyinin ərazilərinin fotoşəkilləri üçün xüsusi bir fotoşəkil növüdür. Bir astronomik obyektin (Ayın) ilk fotoşəkili 1840-cı ildə götürülmüşdür, lakin 19-cu əsrin sonlarına qədər texnologiyada irəliləyən geniş mükəmməl fotoqrafiya üçün icazə verilmişdir. Ay, Günəş və planetlər kimi genişləndirilmiş obyektlərin detallarını qeyd edə bilməklə yanaşı, astrofotoqrafiya, obyektlərin obyektlərinə dim, ulduzlar, bulutsu və gökadalar kimi görünməyən görünüşə malikdir. Uzun müddətdir ki, bu film həm rəqəmsal kameralar həm də uzun müddət ərzində yüngül fotonları yığa bilir və yaradır.

Fotoqrafiya peşəkar astronomik tədqiqat sahəsini yaratmış, uzun müddətli məruzələrlə yüz minlərlə yeni ulduzu və insan gözünə görünməyən bulaqları qeyd edərək, fotoqrafik plitələrdən istifadə edərək işıq yazmaq üçün əsasən böyük kameralar olan ixtisaslaşmış və daha böyük optik teleskoplara gətirib çıxardı. Astrofotoqrafiya göy səthlərində və ulduz təsnifatında erkən bir rol oynamışdır, lakin zaman keçdikcə daha çox inkişaf etmiş texnika və texnoloji tədqiqatın müəyyən sahələri üçün nəzərdə tutulmuşdur. Image sensorlar bir çox sensorlar şəklindədir.^[1]

1. ↑ David Malin, Dennis Di Cicco; Astrophotography — The Amateur Connection, The Roles of Photography in Professional Astronomy, Challenges and Changes