Eyblizm

Eyblizm (ing. Ableism) — fiziki, əqli və ya sensor fərqliliklərə malik insanlara qarşı ayrı-seçkilik və ya mənfi münasibət göstərilməsi deməkdir.^[1] Bu fenomen, əksər hallarda cəmiyyətin sağlam insanları "normal" standart kimi qəbul etməsi və bu standartlara uyğun gəlməyənləri aşağı səviyyəli hesab etməsindən qaynaqlanır.^[2] Nəticədə, fiziki məhdudiyyətləri olan insanlar sosial, iqtisadi və mədəni həyatda bərabər hüquqlardan yararlanmaqda çətinlik çəkirlər.

Eyblizmin təsirləri cəmiyyətin müxtəlif sahələrində özünü göstərir.^[3] Məsələn, iş yerlərində fiziki məhdudiyyəti olan şəxslər üçün uyğun iş şəraiti yaradılmadıqda, onlar işə qəbul edilməkdə və ya peşəkar inkişafda çətinliklərlə üzləşirlər. Təhsil sahəsində də əngəlli şagird və tələbələr üçün adekvat şəraitin olmaması onların potensialını reallaşdırmasına mane olur.^[4] Bundan əlavə, ictimai məkanların fiziki məhdudiyyətləri olan şəxslər üçün əlçatmaz olması onların sosial həyatda iştirakını məhdudlaşdırır.^[5]

Eyblizmlə mübarizə üçün cəmiyyətin inklüzivliyi artıran addımlar atması vacibdir.^[6] Əngəlli şəxslərin hüquqlarını qoruyan qanunların qəbul edilməsi və onların icrasına nəzarət, həmçinin cəmiyyətdə bu mövzuda maarifləndirmə kampaniyalarının təşkili mühüm əhəmiyyət kəsb edir. İnsanlar, fərqlilikləri olan şəxsləri yalnız sağlamlıq durumuna görə deyil, onların qabiliyyətləri və dəyərlərinə görə qiymətləndirməyi öyrənməlidirlər. Beləliklə, eyblizmin təsirlərini azaltmaq və daha bərabərhüquqlu bir cəmiyyət qurmaq mümkündür.^[7]

1. ↑ Linton, Simi; Bérubé, Michael. Claiming Disability: Knowledge and Identity. New York University Press. 1998. səh. 9. ISBN 9780814751343.
2. ↑ "Disablism and ableism". Scope (ingilis). 2020-07-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-21.
3. ↑ "Sutherland, A.T. 'Disabled We Stand', Chapter 6 'Stereotypes of Disability', Souvenir Press, 1982" (PDF). 2019-11-02 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-11-02.
4. ↑ Wüllenweber, Ernst; Theunissen, Georg; Mühl, Heinz (2006). Pädagogik bei geistigen Behinderungen: ein Handbuch für Studium und Praxis (Education for intellectual disabilities: A manual for study and practice) (in German). Kohlhammer Verlag . p. 149. ISBN 3-17-018437-7. Retrieved January 17, 2012.
5. ↑ "Geistige Behinderung – Normtheorien nach Speck und Goffman". Heilpaedagogik-info.de. Retrieved 2014-05-12.
6. ↑ Powell, Robyn M. "Confronting Eugenics Means Finally Confronting Its Ableist Roots". William & Mary Journal of Race, Gender, and Social Justice. 27. 2020–2021: 607. 2024-05-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-22.
7. ↑ Ferguson, Philip M.; Nusbaum, Emily. "Disability Studies: What Is It and What Difference Does It Make?". Research & Practice for Persons with Severe Disabilities. 37 (2). 2012: 79–80.