Maqlar

Maqlar (Manqlar)
Sayları və yaşadığı ərazilər
Dili	Midiya dili
Dini	Zərdüştlük
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Maqlar^[1] (Qədim fars dilində^[rus.]. 𐎶𐎦𐎢𐏁 (maguš), q. yunan dili. Μάγοι, lat. magus) — qədim İranda, eləcə də İranla qonşu olan bir sıra ölkələrdə keşişlər və kahinlər kastasının üzvləridir. Midiya tayfalarından biri olan Herodota^[2] görə və eyni zamanda Midiya falçıları və kahinləri maqlar kimi adlanırdı.^[3] Bəzi tədqiqatçıların fikrincə, maqlar öz dini baxışlarında monoteizmə sitayiş etmişlər.^[4]

Zərdüştiliyin Qərbi İranda yayılması ilə maqlar Zərdüştün öz peyğəmbəri kimi tanıyaraq onun kahinləri kimi fəaliyyət göstərirlər (tədqiqatçılar bu hadisəni müxtəlif yollarla qeyd edirlər: eramızdan əvvəl 7-ci əsrdən 5-ci əsrin sonu - IV əsrin əvvəlinə qədər). Maqlar Qədim İranın siyasi həyatında böyük rol oynamışlar; dövlətçiliyin ilkin mərhələlərində qəbilə zadəganlarına qarşı mübarizədə ümumiyyətlə kral hakimiyyətini dəstəkləyirdilər; Sasanilər dövründə maqlar əsasən ictimai həyatın mühafizəkar normalarının əsas dayağı idi.^[5] Ellinizm dövründə və sonralar “maqlar” sözü sehrbazlar, astroloqlar və s. sözlərin kimi istifadə olunurdu.^[6]

Yuri Rapoportun^[rus.] fikrincə, "maqlar sərgiləmə adətini kaspilərdən və ya orta Asiya tayfalarından götürmüşlər. Bəzi tədqiqatçılar maqların özlərini sak mənşəli tayfa hesab edirlər".^[7] Vasili Struve^[rus.] bu haqda yazırdı: “Maqlar ölülərini heyvanlar tərəfindən parçalanması üçün qoyub getmək adəti, şübhəsiz ki, Xəzər dənizinin cənub sahilində yaşamış qədim kaspilərin dəfn üsuluna gedib çıxır”.^[8]

1. ↑ Muhammad A. Dandamayev - MAGI Arxivləşdirilib 2022-09-02 at the Wayback Machine
2. ↑ Геродот I. Клио. — Ленинград: «Наука», 1972. — С. 101.
3. ↑ Дьяконов И. М. История Мидии. От древнейших времен до конца IV века до н. э. II том. С. 374—375.
4. ↑ Рак И. В. Мифы древнего и раннесредневекового Ирана // «Нева». — Санкт-Петербург-Москва: Летний Сад, 1998. Глава "Ранние модификации зороастризма: «семиглав» и «религия магов»
5. ↑ Дорошенко, Елена Алексеевна. Зороастрийцы в Иране: (Историко-этнографический очерк) Arxivləşdirilib 2022-05-30 at the Wayback Machine — М., Главная редакция восточной литературы издательства «Наука», 1982., — 17 — 133 с.
6. ↑ Под ред. Е. М. Жукова. Маги // Советская историческая энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. — 1973—1982. // Советская историческая энциклопедия
7. ↑ Юрий Рапопорт. Из истории религии древнего Хорезма (оссуарии) Arxivləşdirilib 2021-11-30 at the Wayback Machine. — Наука, 1971. — С. 24. — 142 с
8. ↑ Струве В. В. Родина зороастризма // Советское востоковедение. Т. V. — Москва: Академия наук СССР, 1948. — С. 31. — 338 с.