Back ولفينشتاين 3دي Arabic ولفينستين 3د ARZ Wolfenstein 3D Bulgarian Wolfenstein 3D Czech Wolfenstein 3D Danish Wolfenstein 3D German Wolfenstein 3D English Wolfenstein 3D Spanish ولفنشتاین سهبعدی Persian Wolfenstein 3D Finnish
«Wolfenstein 3D» — камп’ютарная гульня ў жанры шутар ад першай асобы, распрацаваная кампаніяй «id Software» і выдадзеная «Apogee Software». Выпушчаная 5 мая 1992 года для платформы «DOS» і пасля партавана на розныя платформы, уключаючы «Super Nintendo Entertaiment System», «Atari Jaguar», «3DO», «Game Boy Advance», «iOS» і іншыя. «Wolfenstein 3D» з’яўляецца трэцяй гульнёй у серыі гульняў «Wolfenstein» — крыніцай натхнення для яе стваральнікаў паслужыла гульня 1981 года «Castle Wolfenstein». Гулец бярэ на сябе ролю выведніка саюзнікаў Другой сусветнай вайны Уільяма (Бі-Джэя) Бласкавіца, які спрабуе збегчы з месца свайго зняволення — замка Вольфенштайн — і выконвае шэраг дыверсійных заданняў супраць нацысцкага рэжыму. На кожным узроўні гулец павінен змагацца з нацысцкімі салдатамі, сабакамі і мутантамі, выкарыстоўваючы нож і агнястрэльную зброю, а таксама дабрацца да ліфта або перамагчы фінальнага боса.
«Wolfenstein 3D» стала першым пасля гульняў серыі «Commander Keen» буйным праектам «id Software». У сярэдзіне 1991 года праграміст «id Software» Джон Кармак эксперыментаваў з «хуткім» псеўдатрохмерным гульнявым рухавіком, які быў выкарыстаны камандай у гульнях «Hovertank 3D» і «Catacomb 3D», якія пасля былі выкарыстаны ў якасці прататыпаў «Wolfenstein 3D». Пасля таго, як кампанія вырашыла перайсці ад «сямейнага» візуальнага стылю гульняў серыі «Commander Keen» да больш дарослага і жорсткага стылю, іншы праграміст кампаніі, Джон Рамера, прапанаваў зрабіць рэмейк гульні 1981 года «Castle Wolfenstein» у якасці хуткай экшан-гульні. Ён і геймдызайнер Том Хол распрацавалі хуткі і жорсткі, у адрозненне ад іншых гульняў таго часу, варыянт гульні, які базіруецца на рухавіку Кармака, мастаком выступіў Адрыян Кармак, а кампазітарам — Бобі Прынс. Гульня была выпушчаная «Apogee Software» у 2 камплектах місій, кожны з якіх складаўся з 3 эпізодаў. «Wolfenstein 3D» распаўсюджвалася па ўмоўна-бясплатнай мадэлі, дзе першы эпізод быў бясплатным і падаграваў цікавасць да куплі астатніх наступных. Пазней быў выпушчаны дадатковы самастойны зборнік эпізодаў «Spear of Destiny».
«Wolfenstein 3D» атрымала прызнанне ў крытыкаў і ўзнагароды ад часопісаў у розных намінацыях, а аб’ём яе продажаў ацэньваецца ў 200 000 копіяў да канца 1993 года. Гульня спрыяла папулярызацыі жанру шутара ад першай асобы, стала ўзорам для хуткіх экшан-гульняў і ўсталявала планку тэхналагічнага выканання для наступных гульняў у жанры, а таксама прадэманстравала жыццяздольнасць умоўна-бясплатнай мадэлі распаўсюджвання.