Abelova nagrada

Abelova nagrada
Dodjeljuje se za	Izuzetan doprinos na području matematike
Sponzor(i)	Vlada Norveške
Država	Norveška
Prvi put dodijeljena	2003.
Službeni veb-sajt	abelprize.no

Abelova nagrada (/ˈɑːbəl/ AH-bəl; norveški: Abelprisen [ˈɑ̀ːbl̩ˌpriːsn̩]) jest najznačajnija nagrada na koje jedan matematičar može dobiti. Kralj Norveške svake godine dodjeljuje jednom ili više istaknutih matematičara.^[1] Nazvana je po norveškom matematičaru Nielsu Henriku Abelu (1802–1829), po uzoru na Nobelove nagrade.^{[2][3][4][5][6][7][8]} Smatra se Nobelovom nagradom za matematiku.^[9] Dolazi s novčanom nagradom od 7,5 miliona norveških kruna (povećano sa 6 miliona u 2019).

Historija Abelove nagrade datira od 1899, kada je njeno osnivanje predložio norveški matematičar Sophus Lie kada je saznao da planovi Alfreda Nobela za godišnje nagrade neće uključivati ​​nagradu iz matematike. Godine 1902, švedski i norveški kralj Oskar II pokazao je svoju spremnost da finansira stvaranje nagrade za matematiku koja bi dopunila Nobelove nagrade, ali je osnivanje nagrade spriječeno raspadom unije između Norveške i Švedske 1905. Skoro vijek pre nego što je nagradu konačno ustanovila Vlada Norveške 2001, a bila je posebno namenjena "da se matematičarima da njihov sopstveni ekvivalent Nobelove nagrade".^[7] Laureate bira Abelov komitet, čije članove imenuje Norveška akademija nauka i književnosti.

Ceremonija dodjele se održava u auli Univerziteta u Oslu, gdje je Nobelova nagrada za mir dodijeljivena između 1947. i 1989.^[10] Odbor za Abelovu nagradu je također osnovao Abelov simpozijum, kojim upravlja Norveško matematičko društvo, koji se održava dva puta godišnje.^[11]

1. ^ "Statutes for Niels Henrik Abel's Prize in Mathematics (The Abel Prize)" (jezik: engleski). Pristupljeno 21. 7. 2022.
2. ^ Chang, Kenneth (20. 3. 2018). "Robert P. Langlands Is Awarded the Abel Prize, a Top Math Honor". The New York Times. Arhivirano s originala, 3. 4. 2019. Pristupljeno 23. 3. 2018.
3. ^ Dreifus, Claudia (29. 3. 2005). "From Budapest to Los Alamos, a Life in Mathematics". The New York Times. Arhivirano s originala, 29. 5. 2015. Pristupljeno 18. 2. 2017.
4. ^ Cipra, Barry A. (26. 3. 2009). "Russian Mathematician Wins Abel Prize". ScienceNOW. Arhivirano s originala, 29. 3. 2009. Pristupljeno 29. 3. 2009.
5. ^ Laursen, Lucas (26. 3. 2009). "Geometer wins maths 'Nobel'". Nature. doi:10.1038/news.2009.196. Arhivirano s originala, 22. 3. 2019. Pristupljeno 17. 10. 2012.
6. ^ Foderaro, Lisa W. (31. 5. 2009). "In N.Y.U.'s Tally of Abel Prizes for Mathematics, Gromov Makes Three". The New York Times. Arhivirano s originala, 2. 4. 2019. Pristupljeno 17. 10. 2012.
7. ^ ^{a b} Devlin, Keith (april 2004). "Abel Prize Awarded: The Mathematicians' Nobel". Mathematical Association of America. Arhivirano s originala, 27. 8. 2012. Pristupljeno 4. 11. 2012.
8. ^ Piergiorgio Odifreddi; Arturo Sangalli (2006). The Mathematical Century: The 30 Greatest Problems of the Last 100 Years. Princeton University Press. str. 6. ISBN 0-691-12805-7. Arhivirano s originala, 29. 12. 2016. Pristupljeno 23. 3. 2016.
9. ^ "Abel Prize Winners | Alfred P. Sloan Foundation". sloan.org (jezik: engleski). Pristupljeno 23. 5. 2024.
10. ^ "University of Oslo". Oslo Opera House. Arhivirano s originala, 3. 8. 2018. Pristupljeno 22. 12. 2012.
11. ^ "Main Page". The Norwegian Academy of Science and Letters. Arhivirano s originala, 18. 6. 2019. Pristupljeno 26. 7. 2012.