Berilij

Berilij,  ₄Be

Berilij u periodnom sistemu
↓                                                                     ↓                                                             →                                                             →
Hemijski element, Simbol, Atomski broj	Berilij, Be, 4
Serija	Zemnoalkalni metali
Grupa, Perioda, Blok	2, 2, s
Izgled	sivo-bijeli metal
Zastupljenost	5,3 · 10−4[1] %
Atomske osobine
Atomska masa	9,0121831 u
Atomski radijus (izračunat)	112 (-) pm
Kovalentni radijus	96±3 pm
Van der Waalsov radijus	153 pm
Elektronska konfiguracija	[He] 2s2
Broj elektrona u energetskom nivou	2, 2
1. energija ionizacije	899,5 kJ/mol
2. energija ionizacije	1757,1 kJ/mol
3. energija ionizacije	14848,7 kJ/mol
Fizikalne osobine
Agregatno stanje	čvrsto
Mohsova skala tvrdoće	5,5
Kristalna struktura	heksagonalna
Gustoća	1848[2] kg/m3
Magnetizam	dijamagnetičan
Tačka topljenja	1560 K (1287 °C)
Tačka ključanja	3243[3] K (2969 °C)
Molarni volumen	4,85 · 10−6 m3/mol
Toplota isparavanja	309[3] kJ/mol
Toplota topljenja	7,95[4] - 12,2[5] kJ/mol
Pritisak pare	1000 Pa pri 2023 K
Brzina zvuka	12890[6] m/s
Specifična toplota	1825[1] J/(kg · K)
Specifična električna provodljivost	25 · 106 S/m
Toplotna provodljivost	182[7] - 218[8] W/(m · K)
Hemijske osobine
Oksidacioni broj	2, 1[9]
Oksid	BeO
Elektrodni potencijal	−1,97 V (Be2+ + 2e− → Be)
Elektronegativnost	1,57 (Pauling-skala)
Izotopi
Izo RP t1/2 RA ER (MeV) PR 7Be u tragovima 53,12 d ε 0,862 7Li 8Be sin 6,722 · 10−17 s 2 α 0,092 - 9Be 100 % Stabilan 10Be u tragovima 1,51 · 106g β- 0,556 10B 11Be sin 13,81 s β- 11,506 11B
Sigurnosno obavještenje
Oznake upozorenja T+ Vrlo otrovno
Obavještenja o riziku i sigurnosti	R: 49-25-26-48/23-36/37/38-43 S: 53-45
Ako je moguće i u upotrebi, koriste se osnovne SI jedinice. Ako nije drugačije označeno, svi podaci dobijeni su mjerenjima u normalnim uvjetima.

Berilij (latinski: beryllium) jeste hemijski element sa hemijskim simbolom Be i atomskim brojem 4. Pošto je sav berilij stvoren nukleosintezom u zvijezdama kratkog vijeka, on je relativno rijedak element u svemiru. To je dvovalentni element koji se javlja samo u kombinaciji sa drugim elementima u mineralima. Neki od poznatijih dragih kamenja sadrže berilij, između ostalih mineral beril (akvamarin, smaragd i hrizoberil). Kao element, berilij je čelično sivi, snažni ali lahki i krhki zemnoalkalni metal.

Berilij poboljšava mnoge fizičke osobine kada se doda u legure aluminija, bakra, željeza i nikla.^[10] Alati napravljeni od legura bakra i berilija u izrazito snažni i tvrdi, ne izazivaju varničenje pri udarcima o čelične površine. U strukturalnim primjenama, kombinacija visokog otpora pri savijanju, toplotne stabilnosti, toplotne provodljivosti i malehne gustoće (1,85 teži od vode), čine berilij materijalom omiljenim u aeronautici za izradu avionskih komponenti, projektila, svemirskih letjelica i satelita.^[10]

Zbog malehne gustoće i niskog atomskog broja, berilij je relativno propustljiv za x-zrake i druge oblike ionizirajućeg zračenja. Zbog toga, on je jedan od najčešćih materijala za otvore na rendgenskoj opremi i uređajima za fizikalne eksperimente u oblasti atomskih čestica.^[10] Velika toplotna provodljivost berilija i berilij oksida je od velikog značaja za njihovu primjenu u oblasti toplotnog upravljanja.

Komercijalna upotreba berilija zahtijeva korištenje odgovarajuće opreme za zaštitu od prašine kao i industrijske kontrole u proizvodnji zbog velike otrovnosti prašine koja sadrži berilij. Takva prašina koja se udiše može izazvati hronične alergijske bolesti opasne po život kod nekih osoba, nazvane berilioza.^[11]

1. ^ ^{a b} Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom binder
2. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom greenwood
3. ^ ^{a b} Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom zhang
4. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom webelements
5. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom aboutmetal
6. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom haynes
7. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom purebe
8. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom engbox
9. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom bernath
10. ^ ^{a b c} Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom deGruyter
11. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom Puchta