Nobelova nagrada za ekonomiju

Nagrada Švedske banke za ekonomske nauke u znak sjećanja na Alfreda Nobela (na švedskom: Sveriges Riksbanks pris i ekonomisk vetenskap till Alfred Nobels minne) jeste nagrada koja se dodjeljuje svake godine za vanserijske intelektualne doprinose u oblasti ekonomije u spomen Alfreda Nobela.^[1][2][3] Nagradu je osnovala Švedska banka ^[4] (najstarija centralna banka na svijetu) 1968. na 300. godišnjicu njenog osnivanja.^[5][6][7][8] Iako ta nagrada nije utemeljena na testamentu Alfreda Nobela 1895,^[9] laureati iz ekonomije primaju diplomu i zlatnu medalju od švedskog kralja 10. decembra u Stokholmu na istoj ceremoniji na kojoj i dobitnici Nobelove nagrade^[10][11] iz fizike, hemije, fiziologije ili medicine i književnosti. Iznos novčane nagrade za ekonomiju jednak je drugim nagradama.

Prestiž ove nagrade djelimično proističe iz njenog povezivanja sa nagradama stvorenim na osnovu testamenta Alfreda Nobela, što je često bilo izvor kontroverzi, jer su se četiri Nobelova rođaka formalno distancirala od nagrade za ekonomske nauke.^[12][13] Nagrada se obično naziva Nobelova nagrada za ekonomiju^[14] ili, tačnije, Nobelova memorijalna nagrada za ekomomiju i njome upravlja Nobelova fondacija zajedno sa Nobelovim nagradama.^[15] Dobitnici nagrade za ekonomske nauke biraju se na sličan način kao i proglašavaju se uz dobitnike Nobelove nagrade, a nagradu za ekonomske nauke dobijaju na ceremoniji dodjele Nobelove nagrade.^[9][16]

Prvi put je dodijeljena je 1969. holandskom ekonomisti Janu Tinbergenu i norveškom ekonomisti Ragnaru Frischu "za razvoj i primjenu dinamičkih modela za analizu ekonomskih procesa".^[8][17][18]

U februaru 1995. odlučeno je da nagrada za ekonomiju bude definisana kao nagrada za društvene nauke, otvarajući tako Nobelovu nagradu velikim doprinosima iz drugih oblasti, kao što su političke nauke, psihologija i sociologija. Također, struktura Komiteta za nagradu za ekonomiju je izmijenjena, budući da sada dva člana nisu ekonomisti, dok se ranije komitet ove nagrade sastojao od pet ekonomista.

1. ^ "Hart and Holmström awarded the Prize in Economic Sciences for 2017". Stockholm: Sveriges Riksbank. 10. 10. 2016. Arhivirano s originala, 25. 8. 2018. Pristupljeno 25. 8. 2018.
2. ^ "Prize in Economic Sciences". Stockholm: The Royal Swedish Academy of Sciences. Arhivirano s originala, 12. 6. 2018. Pristupljeno 25. 8. 2018.
3. ^ "Beslut om titel på ekonomipriset [Resolution on the economics award's name]" (jezik: švedski). Stockholm: Sveriges Riksbank. 6. 7. 2006. Arhivirano s originala, 20. 8. 2018. Pristupljeno 20. 8. 2018.
4. ^ "Streams during Nobel Week 2023". NobelPrize.org (jezik: engleski). 3. 11. 2023. Arhivirano s originala, 21. 11. 2023. Pristupljeno 21. 11. 2023.
5. ^ "Nobel Prize". Encyclopædia Britannica. 2007. Arhivirano s originala, 29. 4. 2015. Pristupljeno 29. 11. 2018.
6. ^ "The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel". Sveriges Riksbank. Arhivirano s originala, 5. 3. 2013. Pristupljeno 12. 12. 2012. Sveriges Riksbank nagrada za ekonomske nauke u čast Alfreda Nobela ustanovljena je donacijom Nobelove fondacije u vezi sa 300. godišnjicom Riksbanke 1968.
7. ^ "The Nobel Prize". The Nobel Foundation. Arhivirano s originala, 5. 4. 2006. Pristupljeno 7. 11. 2007. In 1968, Sveriges Riksbank established The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel, founder of the Nobel Prize
8. ^ ^{a b} "The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel". The Nobel Foundation. Arhivirano s originala, 5. 4. 2006. Pristupljeno 7. 11. 2007. In 1968, Sveriges Riksbank (Sweden's central bank) established this Prize in memory of Alfred Nobel, founder of the Nobel Prize
9. ^ ^{a b} "Nomination and selection of economic sciences laureates". NobelPrize.org. Stockholm: The Nobel Foundation. 4. 7. 2018. Arhivirano s originala, 10. 5. 2020. Pristupljeno 5. 11. 2021. Nije Nobelova nagrada[:] Nagrada za ekonomske nauke nije Nobelova nagrada. Sveriges Riksbank (Švedska centralna banka) je 1968. godine ustanovila 'Nagradu Sveriges Riksbank za ekonomske nauke u spomen na Alfreda Nobela', a od tada je dodjeljuje Kraljevska švedska akademija nauka prema istim principima kao i za Nobelove nagrade koje dodjeljuju se od 1901.
10. ^ "Statutes for The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel approved by the Crown on the 19th day of December 1968". The Nobel Foundation. Arhivirano s originala, 5 April 2006. Pristupljeno 16 November 2007. Povodom proslave tristogodišnjice Sveriges Riksbank, Banka je ustanovila nagradu za ekonomske nauke u znak sećanja na Alfreda Nobela. ... Nagrada se dodjeljuje svake godine osobi koja je napisala djelo iz ekonomskih nauka od izuzetnog značaja, kako je izraženo u testamentu Alfreda Nobela sastavljenom 27. novembra 1895. ... Nagradu će dodijeliti Kraljevska akademija nauka u skladu sa pravilima koja regulišu dodelu Nobelovih nagrada ustanovljenih njegovom voljom.
11. ^ "Nominating and awarding" Arhivirano 12. 1. 2018. na Wayback Machine, in "Prize in Economic Sciences", Royal Swedish Academy of Sciences. Retrieved 4 July 2017.
12. ^ "Alfred Nobels familie tar avstand fra økonomiprisen". Aftenposten. Arhivirano s originala, 22. 4. 2017. Pristupljeno 21. 4. 2017.
13. ^ "Nobel descendant slams Economics prize - The Local". 28. 9. 2005. Arhivirano s originala 24. 6. 2015. Pristupljeno 21. 11. 2023.CS1 održavanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a (link)
14. ^ Hird., John A. (2005). Power, Knowledge, and Politics. American governance and public policy. Georgetown University Press. str. 33. ISBN 978-1-58901-048-2. OCLC 231997210. the Bank of Sweden Prize in Economic Science in Memory of Alfred Nobel, commonly referred to as the 'Nobel Prize in Economics'
15. ^ "Organization Structure: Spreading Information About the Nobel Prize". The Nobel Foundation. Arhivirano s originala, 6. 1. 2017. Pristupljeno 26. 11. 2014.
16. ^ "Winners of the Nobel Prize for Economics". Encyclopedia Britannica (jezik: engleski). Arhivirano s originala, 15. 5. 2019. Pristupljeno 16. 9. 2021.
17. ^ "Jan Tinbergen" Arhivirano 3. 12. 2007. na Wayback Machine (2007), in Encyclopædia Britannica, accessed November 16, 2007, from Encyclopædia Britannica Online: <http://www.britannica.com/eb/article-9380801>.
18. ^ "Ragnar Frisch" Arhivirano 2. 12. 2007. na Wayback Machine (2007), in Encyclopædia Britannica, accessed 16 November 2007, from Encyclopædia Britannica Online: <http://www.britannica.com/eb/article-9364984r>.