Samarij

Samarij,  ₆₂Sm

Samarij u periodnom sistemu
↓                                                                     ↓                                                             →                                                             →
Hemijski element, Simbol, Atomski broj	Samarij, Sm, 62
Serija	Lantanoidi
Grupa, Perioda, Blok	La, 6, f
Izgled	srebrenobijeli metal
Zastupljenost	0,0006[1] %
Atomske osobine
Atomska masa	150,36(2)[2] u
Atomski radijus (izračunat)	185 (238) pm
Kovalentni radijus	198 pm
Van der Waalsov radijus	pm
Elektronska konfiguracija	[Xe] 4f66s2
Broj elektrona u energetskom nivou	2, 8, 18, 24, 8, 2
Izlazni rad	2,7 eV
1. energija ionizacije	544,5 kJ/mol
2. energija ionizacije	1070 kJ/mol
3. energija ionizacije	2260 kJ/mol
Fizikalne osobine
Agregatno stanje	čvrsto
Kristalna struktura	romboedarska
Gustoća	7536[3] kg/m3 pri 298,15 K
Magnetizam	paramagnetičan (${\displaystyle \chi _{m}}$ = 1,2 · 10−3)[4]
Tačka topljenja	1345 K (1072 °C)
Tačka ključanja	2173[5] K (1900 °C)
Molarni volumen	19,98 · 10-6 m3/mol
Toplota isparavanja	192[5] kJ/mol
Toplota topljenja	8,6 kJ/mol
Pritisak pare	563 Pa pri 1345 K
Brzina zvuka	2130 m/s pri 293,15 K
Specifična električna provodljivost	1,06 · 106 S/m
Toplotna provodljivost	13 W/(m · K)
Hemijske osobine
Oksidacioni broj	2 , 3
Elektronegativnost	1,17 (Pauling-skala)
Izotopi
Izo RP t1/2 RA ER (MeV) PR 144Sm 3,07 % Stabilan 145Sm sin 340 d ε - 145Pm 146Sm u tragovima 1,03 • 108 god α 2,529 142Nd 147Sm 14,99 % 1,06 • 1011 god α 2,310 143Nd 148Sm 11,24 % 7 • 1015 god α 1,986 144Nd 149Sm 11,24 % >2 • 1015 god α (?) 1,870 145Nd 150Sm 7,38 % Stabilan 151Sm sin 90 god β- - 151Eu 152Sm 26,75 % Stabilan 154Sm 22,75 % 2,3 • 1018 god β- β- 1,2510 154Gd
Sigurnosno obavještenje
Oznake upozorenja Simbol nepoznat
Obavještenja o riziku i sigurnosti	R: nema oznaka upozorenja R S: nema oznake upozorenja S
Ako je moguće i u upotrebi, koriste se osnovne SI jedinice. Ako nije drugačije označeno, svi podaci dobijeni su mjerenjima u normalnim uvjetima.

Samarij je hemijski element sa hemijski simbolom Sm i atomskim brojem 62. To je osrednje tvrdi, srebrenasti metal, koji lahko oksidira stanjem na zraku. On je tipični član serije elemenata lantanoida, pa kao i oni, obično ima oksidacijsko stanje +3. Poznati su i spojevi samarija(II), među kojim su najpoznaiji monoksid SmO, monohalkogenidi SmS, SmSe i SmTe, kao i samarij(II)-jodid. Navedeni jodid je vrlo uobičajeno redukciono sredstvo u mnogim reakcijama hemijske sinteze. Samarij nema nikakvu značajnu biološku ulogu, ali je neznatno otrovan.

Otkrio ga je francuski hemičar Paul Émile Lecoq de Boisbaudran 1879. godine a ime je dobio po mineralu samarskitu iz kojeg je i izdvojen. Međutim, taj mineral je ranije dobio ime po ruskom upravniku rudnika, pukovniku Vasiliju Samarskom-Bihovecu, pa je on postao i prva osoba po kojem je neki hemijski element dobio ime, istina posredno. Iako je samarij klasificiran kao rijetki zemni element, po zastupljenosti je 40. najzastupljeniji u Zemljinoj kori te ga ima više nego naprimjer kalaja. Javlja se u koncentraciji i do 2,8% u nekim relativno rijetkim mineralima poput cerita, gadolinita, samarskita, monacita i bastnesita. Posljednja dva minerala su najčešći industrijski izvori ovog elementa. Ovih minerala najviše je nađeno u Kini, SAD, Brazilu, Indiji, Šri Lanki i Australiji. Prema količini iskopane rude i proizvodnji samarija, ubjedljivo prvo mjesto zauzima Kina.

Najznačajniji vid upotrebe samarija je u samarij-kobalt magnetima koji imaju drugu po jačini stalnu magnetiziranost, odmah nakon neodijskih magneta. Međutim, za razliku od neodija, spojevi samarija mogu izdržati znatno više temperature i do 700 °C ne gubeći svoje magnetne osobine, jer je kod njegovih legura Kirijeva tačka znatno viša. Radioaktivni izotop samarij-153 je aktivni sastojak lijeka "samarij (¹⁵³Sm) leksidronam" (trgovačko ime "kvadramet"), koji se koristi za uništavanje ćelija raka pri liječenju tumora na plućima, prostati i tumoru dojke, te osteosarkoma. Drugi izotop, samarij-149, je vrlo jak apsorber neutrona pa se zbog toga dodaje kontrolnim šipkama u nuklearnim reaktorima. Također, on nastaje kao proizvod raspada tokom rada reaktora te je jedan od vrlo važnih faktora kada se razmatra dizajn i rad nekog reaktora. Drugi načini primjene samarija su, između ostalih, kao katalizator za hemijske reakcije, radioaktivno datiranje i rendgenski laseri.

1. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom Harry H. Binder
2. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom CIAAW
3. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom Greenwood
4. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom weast
5. ^ ^{a b} Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom zhang