Varenje

Varenje, probava ili Digestija je mehaničko i hemijsko razlaganje hrane na manje komponente koje se mogu tada resorbirati u krv. Varenje je forma katabolizma jer od velikih molekula nastaju manje. Probava je proces koji se događa u probavnom sistemu a razgrađuje hranu mehanički i hemijski. Probava omogućava opskrbu organizma vodom, mineralima, vitaminima i energijom bogatim tvarim poput ugljikovodika, masti i bjelančevina.

U ljudskom probavnom sistemu hrana ulazi u usta, a mehanička probava hrane počinje djelovanjem žvakanja, oblika mehaničke probave i kontakta pljuvačke s vlaženjem . Pljuvačka, tekućina koju luče pljuvačne žlijezde, sadrži pljuvačku milazu, enzim koji pokreće varenje škroba u hrani. ^[1] Pljuvačka također sadrži sluz, koja podmazuje hranu; elektrolit hidrogenkarbonat (HCO−

3), koji obezbjeđuje idealne uslove pH za rad amilaze; i drugi elektroliti (Na+
,K+
,Cl−
). ^[2] Oko 30% skroba se hidrolizira u disaharid u usnoj šupljini (ustima). Nakon žvakanja i varenja škroba, hrana će biti u obliku male, okrugle kašaste mase koja se naziva bolus. Zatim će putem peristaltike putovati niz jednjak u želudac. Želudačni sok u želucu pokreće varenje proteina. Želučani sok uglavnom sadrži hlorovodoničnu kiselinu i pepsin. Kod odojčadi i male djece, želudačni sok takođe sadrži renin za varenje mliječnih proteina. Kako prve dvije hemikalije mogu oštetiti zid želuca, želudac luči sluz i bikarbonate. Pružaju ljigav sloj koji djeluje kao štit od štetnog djelovanja hemikalija poput koncentrirane hlorovodonične kiseline, a istovremeno pomaže pri podmazivanju.^[3] Hlorovodonična kiselina obezbjeđuje kiseli pH za pepsin. U isto vrijeme dolazi do varenja proteina, dolazi do mehaničkog miješanja peristaltikom, a to su valovi mišićnih kontrakcija koji se kreću duž zida želuca. To omogućava da se masa hrane dalje miješa s probavnim enzimima. Pepsin razgrađuje proteine u peptide ili proteoze, koje se dalje razlažu na dipeptide i aminokiseline pomoću enzima u tankom crijevu. Studije sugeriraju da povećanje broja žvakanja po zalogaju povećava relevantne crijevne hormone i može smanjiti osjećaj gladi i unos hrane.^[4]

Kod sisara hrana se najprije sažvače u ustima. Miješa se sa pljuvačkom i započinje hemijsko varenje uz pomoć ptijalina koji je u zadužen za razgradnju skroba. Ptijalin je enzim iz grupe amilaza. Akt gutanja prenosi zalogaj (bolus) uz pomoć jezika u ždrijelo a istovremeno zatvaraju se disajni putevi pomoći mekog nepca prema nosnoj šupljini i pomoću epiglotisa prema dušniku. Na ovaj način se spriječava ulazak hrane u respiratorne organe. Kroz jednjak hrana dolazi u želudac gdje se dalje vari pod dejstvom hlorovodonične kiseline i pepsina. Nakon toga hrana prelazi u tanko crijevo gdje se nastavlja varenje pomoću enzima gušterače i dvanaestopalačnog crijeva. Nakon digestije, hrana se resorbira u tankom crijevu a voda uglavnom u debelom crijevu. Na kraju se ostaci izbace vani kao feces.^[5]

1. ^ Avraham, Regina (1989). The Digestive System. Introduction by C. Everett Koop. New York: Chelsea House. str. 49. ISBN 0-7910-0015-X. OL 2055854M. Pristupljeno 2024-03-20.
2. ^ Berne, Robert M.; Levy, Matthew N. (2000). Principles of Physiology (3rd izd.). St. Louis: Mosby. str. 373-374. ISBN 0-323-00813-5. OL 9840795M. Pristupljeno 2024-03-20.
3. ^ Allen, Adrian; Flemström, Gunnar (January 2005). "Gastroduodenal mucus bicarbonate barrier: protection against acid and pepsin". American Journal of Physiology. Cell Physiology. 288 (1): C1–19. doi:10.1152/ajpcell.00102.2004. ISSN 0363-6143. PMID 15591243.
4. ^ Miquel-Kergoat, Sophie; Azais-Braesco, Veronique; Burton-Freeman, Britt; Hetherington, Marion M. (2015-11-01). "Effects of chewing on appetite, food intake and gut hormones: A systematic review and meta-analysis". Physiology & Behavior. 151: 88–96. doi:10.1016/j.physbeh.2015.07.017. ISSN 1873-507X. PMID 26188140.
5. ^ Maton, Anthea (1993). Human Biology and Health. Englewood Cliffs, New Jersey, USA: Prentice Hall. OCLC 32308337. Nepoznati parametar |coauthors= zanemaren (prijedlog zamjene: |author=) (pomoć); CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link) ISBN 0-13-981176-1