Zgrada Gimnazije u Mostaru

Gimnazija u Mostaru, Gimnazija fra Dominika Mandića (Velika kraljevska gimnazija) građena je od 1898. do 1902. prema projektima Franza Blažeka u pseudomaurskom stilu, najzastupljenijem historicističkom arhitektonskom stilu na tlu Bosne i Hercegovine u periodu austrougarskoga upravljanja zemljom.^[1] Izgrađena je uz sve tadašnje evropske standarde stambene gradnje i upečatljivo slikovitom dekoracijom pročelja u pseudomaurskom stilu.

Pseudomaurski stil je, u relativno kratkom periodu od svega 40 godina austrougarske uprave, prošao razvojni put iz eklektično-romantičarskih do zrelih i u autohtonom kulturološkom okviru utemeljenih manifestacija.^[2] Zastupljen je najviše u javnoj arhitekturi. Izgradnja velikoga broja objekata koje je sponzorirala Zemaljska vlada dio je programatske politike koju su austrougarske vlasti provodile na području Bosne i Hercegovine i na taj su naĉin, u evropskim oĉima, htjele pokazati afirmativan odnos prema kulturnoj autonomiji i tradicionalnoj baštini svoje nove kolonije.^[1]

Smatra se i najreprezentativnijom javnom građevinom podignutom u Mostaru tokom austrougarske uprave. Izdvaja se od ostalih primjera arhitekture istaknutim mjestom na tada posve neizgrađenoj javnoj površini. Ovakvo pozicioniranje pojedinih arhitektonskih realizacija uvijek jasno ukazuje da se na reprezentativnost mislilo bar u podjednakoj, ako ne i većoj, mjeri nego na namjenu same građevine. Građena je u skladu sa novim propisima donešenim 1893. godine, po kojima se, između ostaloga, tražilo:

• Građevinska dozvola za gradnju, čime su iz konkurencije na realizaciji projekata eliminisani priučeni domaći majstori. Angažirani su arhitekti iz različitih dijelova Monarhije ili domaći stručnjaci koji su uz njih stasali.
• Zabrana upotrebe lahko zapaljivih materijala ušla je protupožarne propise, uslijed velike štete uzrokovane požarom u Sarajevu 1879. Izgradnja po propisima Zemaljske vlade donijela je tako gotovo potpuni raskid s tradicionalnim tehnikama i materijalima što je, rezultiralo odudaranjima od utiska orijentalnoga grada kakav je Mostar bio do 1878. godine.

1. ^ ^{a b} "Sanja Zadro MOSTARSKA ARHITEKTURA OD 1850. DO DRUGOGA SVJETSKOG RATA -DOKTORSKI RAD" (PDF). Sveučilište u Zagrebu - Filozofski fakultet, 2017. Pristupljeno 13. 9. 2016.
2. ^ "Nedžad Kurto: ARHITEKTURA BIH- Razvoj bosanskog stila, strana 318". Kulturno naslijeđe, Sarajevo. Pristupljeno 9. 2. 2017.