Back Буркина-Фасо Abkhazian Burkina Faso ACE Буркина-Фасо ADY Burkina Faso Afrikaans Burkina Faso ALS ቡርኪና ፋሶ Amharic Burkina faso AMI Burkina Faso AN Burkina Faso ANG Bukina Faso ANN
 | |
| Bwrcina Ffaso Burkĩna Faso (Mossieg) | |
 | |
| Arwyddair | Undod – Cynnydd – Cyfiawnder  |
|---|---|
| Math | gwladwriaeth sofran, gwlad dirgaeedig, gwlad |
| Prifddinas | Ouagadougou |
| Poblogaeth | 23,025,776 |
| Sefydlwyd | 5 Awst 1960 (Annibyniaeth oddi wrth Ffrainc) |
| Anthem | Une Seule Nuit |
| Pennaeth llywodraeth | Apollinaire Joachim Kyélem de Tambèla |
| Cylchfa amser | UTC+00:00, Africa/Ouagadougou |
| Gefeilldref/i | Allier, Bacău, Konan |
| Iaith/Ieithoedd swyddogol | Mooré, Bissa, Dioula |
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol | Gorllewin Affrica |
| Gwlad | Bwrcina Ffaso |
| Arwynebedd | 274,200 km² |
| Yn ffinio gyda | Benin, Y Traeth Ifori, Ghana, Mali, Niger, Togo, rhanbarth Gorllewin Bawcw |
| Cyfesurynnau | 12.26667°N 2.06667°W |
| Gwleidyddiaeth | |
| Corff gweithredol | Mudiad Gwladgarol er Diogelu ac Adfer |
| Corff deddfwriaethol | Cynulliad Cenedlaethol Bwrcina Ffaso |
| Swydd pennaeth y wladwriaeth | Arlywydd Bwrcina Ffaso, arweinydd milwrol |
| Pennaeth y wladwriaeth | Ibrahim Traoré |
| Swydd pennaeth y Llywodraeth | Prif Weinidog Bwrcina Ffaso |
| Pennaeth y Llywodraeth | Apollinaire Joachim Kyélem de Tambèla |
 | |
.svg) | |
| Ariannol | |
| Cyfanswm CMC (GDP) | $19,738 million, $18,885 million |
| Arian | franc CFA Gorllein Affrica |
| Canran y diwaith | 3 ±1 canran |
| Cyfartaledd plant | 5.521 |
| Mynegai Datblygiad Dynol | 0.449 |
Gwlad yng Ngorllewin Affrica yw Bwrcina Ffaso (hen enw: Volta Uchaf). Mae hi'n ffinio â Mali yn y gorllewin a gogledd, Arfordir Ifori, Togo, Ghana a Benin yn y de, a Niger yn y dwyrain. Ouagadougou yw prifddinas y wlad. Mae'r rhan fwyaf o Bwrcina Ffaso yn wastadir isel a groesir gan afonau tardd Afon Volta, sef Afon Volta Ddu, Afon Volta Goch ac Afon Volta Wen. Y grwpiau ethnig mwyaf yw'r Mossi a'r Fulani. Mae Bwrcina Ffaso yn wlad dlawd gyda'r economi'n seiliedig ar amaethyddiaeth yn bennaf. Ffrangeg yw'r iaith swyddogol.
Mae ganddi arwynebedd o 274,223 km2 (105,878 metr sgwâr). Yn 2021, amcangyfrifwyd bod gan y wlad boblogaeth o oddeutu 23,674,480.[1] Fe'i gelwid yn flaenorol yn Weriniaeth Volta Uchaf (1958-1984), ac fe'i hailenwyd yn Bwrcina Ffaso gan y cyn -arlywydd Thomas Sankara. Gelwir ei dinasyddion yn Bwrcinabè, a'i phrifddinas a'i dinas fwyaf yw Ouagadougou.
Y grŵp ethnig mwyaf yn Bwrcina Faso yw'r bobl Mossi, a ddaeth yma yn yr 11g a'r 13g. Sefydlon nhw deyrnasoedd pwerus fel yr Ouagadougou, y Tenkodogo, a'r Yatenga. Yn 1896, gwladychwyd hi gan y Ffrancod fel rhan o orllewin Affrica Ffrengig; yn 1958, daeth Volta Uchaf yn wladfa hunanlywodraethol o fewn y Gymuned Ffrengig. Yn 1960, enillodd annibyniaeth lawn gyda Maurice Yaméogo yn arlywydd. Fodd bynnag, ers y 1950au, mae'r wlad wedi bod yn eithaf ansefydlog, gyda phroblemau sychder, newyn a llygredd. Cafwyd hefyd sawl coup d'état hefyd, yn 1966, 1980, 1982, 1983, 1987, a dwywaith yn 2022 (Ionawr a Medi). Bu ymdrechion aflwyddiannus i gipio'r grym, hefyd yn 1989, 2015, a 2023.
Daeth Thomas Sankara i rym yn dilyn coup llwyddiannus yn 1983. Fel arlywydd, cychwynnodd Sankara ar gyfres o ddiwygiadau economaidd-gymdeithasol uchelgeisiol a oedd yn cynnwys ymgyrch llythrennedd genedlaethol, ailddosbarthu tir i werinwyr, brechiadau i dros 2 filiwn o blant, adeiladu rheilffyrdd a ffyrdd, mynediad cyfartal i addysg, a gwahardd anffurfio organau cenhedlu merched, priodasau gorfodol, ac amlwreiciaeth. Gwasanaethodd fel arlywydd y wlad tan 1987 pan gafodd ei ddiswyddo a’i lofruddio mewn coup dan arweiniad Blaise Compaoré, a ddaeth yn arlywydd ac a deyrnasodd y wlad nes iddo gael ei ddiswyddo ar 31 Hydref 2014.
Ers canol y 2010au, mae cynnydd mewn gwrthryfeloedd yn y Sahel wedi effeithio'n ddifrifol ar Bwrcina Faso. Mae sawl milisia, yn rhannol gysylltiedig â'r Wladwriaeth Islamaidd (IS) neu al-Qaeda, yn gweithredu yn Bwrcina Ffaso a thros y ffin ym Mali a Niger. Mae mwy na miliwn allan o 21 miliwn o drigolion y wlad yn bobl sydd wedi'u dadleoli'n fewnol. Cipiodd milwyr Bwrcina Faso rym mewn coup d’état ar 23 a 24 Ionawr 2022, gan ddymchwel yr Arlywydd Roch Marc Kaboré. Ar 31 Ionawr, adferodd y jwnta milwrol y cyfansoddiad a phenodi Paul-Henri Sandaogo Damiba yn arlywydd dros dro, ond ildiodd ei bwer wedi ail coup ar 30 Medi a'i ddisodli gan gapten milwrol Ibrahim Traoré.[2]
Mae Bwrcina Ffaso yn parhau i fod yn un o’r gwledydd lleiaf datblygedig yn y byd, gyda CMC o $16.226 biliwn yn 2022. Mae tua 63.8% o'i phoblogaeth yn ymarfer Islam, tra bod 26.3% yn ymarfer Cristnogaeth.[3] Pedair iaith swyddogol y wlad yw Mooréeg, Bissaeg, Dyulaeg a Ffwlareg, gyda Mooréeg yn cael ei siarad gan dros hanner y boblogaeth;[4] mae llywodraeth Burkinabè hefyd yn cydnabod 60 o ieithoedd brodorol yn swyddogol.[5] Ffrangeg oedd iaith y llywodraeth a busnes tan Ionawr 2024, ond cafodd ei statws ei israddio i "iaith gwaith" ochr yn ochr â'r Saesneg trwy welliant cyfansoddiadol.[6][7]
Mae tiriogaeth y wlad yn ddaearyddol fioamrywiol, ac mae'n cynnwys digonedd o gronfeydd wrth gefn o aur, manganîs, copr a chalchfaen. Mae gan gelf Bwrcinabè hanes cyfoethog a hir, ac mae'n enwog yn fyd-eang am ei steil uniongred.[8] Caiff y wlad ei llywodraethu fel gweriniaeth lled-arlywyddol, gyda phwerau gweithredol, deddfwriaethol a barnwrol. Mae'n aelod o'r Cenhedloedd Unedig, La Francophonie a'r Sefydliad Cydweithrediad Islamaidd. Ar 18 Ionawr 2024, cyhoeddodd Bwrcina Faso ei ymadawiad o ECOWAS a'r Undeb Affricanaidd.
- ↑ "Burkina Faso Population 2024 (Demographics, Maps, Graphs)". worldpopulationreview.com.
- ↑ "Burkina Faso restores constitution, names coup leader president". www.aljazeera.com (yn Saesneg). Cyrchwyd 31 January 2022.
- ↑ Aib, Az (2022-07-01). "Burkina: 48,1% de la population du Sud-ouest pratique l'Animisme (officiel)". AIB – Agence d'Information du Burkina (yn Ffrangeg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2023-03-26. Cyrchwyd 2022-10-15.
- ↑ Brion, Corinne (November 2014). "Global voices Burkina Faso: Two languages are better than one". Phi Delta Kappan. Cyrchwyd 12 Hydref 2020.
- ↑ Nodyn:Cite CIA World Factbook
- ↑ Toe, Olivier (2024-01-26). "Burkina Faso: Captain Ibrahim Traoré formalises constitutional amendment in line with national realities". AfrikTimes (yn Saesneg). Cyrchwyd 2024-02-11.
- ↑ "Decret Promulguant La Loi Constitutionnelle N° 045-2023/ALT" [Decree Promulgating Constitutional Law No. 045-2023/ALT] (PDF) (yn Ffrangeg). 2024-01-22.
- ↑ Roy, Christopher D. "Countries of Africa: Burkina Faso," Art and Life in Africa, "Countries Resources". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-01-15. Cyrchwyd 2014-04-14.