Castell Cilgerran

Castell Cilgerran

Math	castell
Sefydlwyd	13 g
Daearyddiaeth
Lleoliad	Cilgerran
Sir	Pen-y-bont ar Ogwr
Gwlad	Cymru
Uwch y môr	38.7 metr
Cyfesurynnau	52.057069°N 4.634314°W
Rheolir gan	Cadw
Perchnogaeth	Cadw
Statws treftadaeth	adeilad rhestredig Gradd I, heneb gofrestredig, Henebion Cenedlaethol Cymru
Manylion
Dynodwr Cadw	PE002
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Mae Castell Cilgerran yn gastell Normanaidd o'r 13g yn Nghilgerran, Sir Benfro, ger Aberteifi.

Saif y castell ar drwyn o graig uwchlaw Afon Teifi. Credir mai castell mwnt a beili a godwyd ar y safle yn wreiddiol tua'r flwyddyn 1100. Mae'r castell carreg presennol yn dyddio o ddechrau'r 13g. Fe'i lleolwyd yng ngogledd cwmwd Emlyn Is Cuch, cantref Emlyn.

Cysylltir y castell â'r hanes am gipio Nest gwraig Gerallt o Windsor gan Owain ap Cadwgan a phymtheg cydymaith ar ŵyl Nadolig 1109. Cyfeirir Brut y Tywysogion at "Gastell Cenarth Bychan", a chredir mai Cilgerran a olygir.

Yn 1215 cipiwyd y castell gan Llywelyn Fawr yn ei gyrch yn ne Cymru.

Yn 1223 ail-gipiwyd y castell gan William Marshal, a gododd y castell yn ei ffurf bresennol. Mae'r castell yn adfail heddiw, ond erys dau dŵr sylweddol yn dal i sefyll.

Mae nifer o artistiaid wedi peintio'r castell gan gynnwys Turner.