Cloc wyth niwrnod

Cloc pendil uchel wedi'i yrru â phwysau, gyda'r pendil y tu mewn i dŵr eu canol y casyn yw cloc wyth niwrnod (cloc mawr, cloc angor neu cloc hir). Mae clociau o'r arddull hon fel arfer yn 1.8–2.4 metr (6–8 troedfedd) o uchder. Mae'r casyn yn aml yn cynnwys addurniad wedi'i gerfio'n gywrain ar y to (neu'r bonet), sy'n amgylchynu ac yn fframio'r ddeial, neu wyneb y cloc. William Clement, gwneuthurwr clociau o Loegr, sy'n cael y gydnabyddiaeth am ddatblygu'r ffurf hon yn 1670. Tan ddechrau'r 20fed ganrif, clociau pendil oedd y dechnoleg cadw amser fwyaf cywir yn y byd, ac roedd clociau casyn hir, oherwydd safon eu cywirdeb, yn cael eu defnyddio ar aelwydydd a gan fusnesau. Heddiw cânt eu cadw'n bennaf oherwydd eu gwerth addurnol a hynafol, gan fod dulliau analog a digidol bellach yn cael eu defnyddio i gadw amser.

Daeth y cloc hir i fodolaeth yn sgil dyfeisio mecanwaith gollygdod angor gan Robert Hooke o gwmpas y flwyddyn 1658. Cyn hynny, roedd symudiadau cloc pendil yn defnyddio mecanwaith gollyngdod ymylol, a oedd angen siglenni pendil eang iawn o tua 80-100°.^[1] Ni ellid gosod pendiliau hir gyda siglenni llydan o'r fath mewn casyn, felly roedd gan y rhan fwyaf o glociau bendiliau byr.

Roedd y fecanwaith newydd yn lleihau sigl y pendil i tua 4° i 6°^[1] gan ganiatáu i wneuthurwyr clociau ddefnyddio pendiliau hirach gyda “churiadau” arafach. Roedd y rhain yn defnyddio llai o bŵer gan ganiatáu i glociau redeg yn hwy rhwng eu weindio, yn achosi llai o ffrithiant a gwisgo wrth symud, ac roeddent yn fwy cywir.^[1] Mae bron pob cloc hir yn defnyddio pendil eiliad (a elwir hefyd yn bendil “brenhinol” ^[2] ) sy'n golygu bod pob sigliad (neu hanner-cyfnod) yn cymryd un eiliad. Mae'r rhain tua metr (39 modfedd) o hyd (hyd at ganol y bob), ac felly angen casyn cul hir. Roedd casys hir eisoes yn cael eu cynhyrchu am rai degawdau cyn dyfeisio'r clod angor er mwyn rhoi gollyngdod hir i bweru'r pwysau. Pan ddechreuwyd defnyddio pendil eiliad, roedd y casyn hir yn ddelfrydol ar ei gyfer.^[3][4]

Yn draddodiadol, gwnaed clociau hir gyda dau fath o symudiad: symudiadau wyth diwrnod ac un diwrnod (30 awr). Unwaith yr wythnos yn unig y byddai angen weindio cloc gyda symudiad wyth diwrnod, tra byddai rhaid weindio clociau 30 awr bob dydd. Mae clociau wyth diwrnod yn aml yn cael eu gyrru gan ddau bwysau - un yn gyrru'r pendil a'r llall yn fecanwaith taro, a oedd fel arfer yn cynnwys cloch neu glychau. Mae symudiadau o'r fath fel arfer yn cynnwys dau dwll, un ar bob ochr i'r ddeial i weindio pob un. Mewn cyferbyniad, roedd gan glociau 30 awr un pwysau yn aml i yrru'r mecanweithiau cadw amser a tharo. Gwnaed rhai clociau 30 awr gyda thyllau ffug, ar gyfer cwsmeriaid a oedd yn dymuno rhoi'r argraff bod yr aelwyd yn gallu fforddio'r cloc wyth diwrnod. Mae symudiadau wyth diwrnod i bob cloc taro hir modern. Mae'r rhan fwyaf o glociau hir yn cael eu gyrru gan raffau, sy'n golygu bod y pwysau yn cael ei ddal ar raff. Mae mantais fecanyddol y trefniant hwn yn dyblu'r amser rhedeg a ganiateir gan ostyngiad pwysau penodol.

Yn ôl yr Oxford English Dictionary, mae'r enw Saesneg 'Grandfather Clock' yn tarddu o gân o'r enw My Grandfather Clock a ddaeth yn boblogaidd yn y 1870au.^[5]

1. ↑ ^{1.0 1.1 1.2} Headrick, Michael (2002). "Origin and Evolution of the Anchor Clock Escapement". Control Systems magazine. Cyf. 22 rhif. 2. Inst. of Electrical and Electronic Engineers. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 26 Hydref 2009. Cyrchwyd 2007-06-06. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
2. ↑ Nelthropp, H. Leonard (1873). A Treatise on Watch-Work, Past and Present. London: E.& F.N. Spon. t. 84.
3. ↑ Barnett, Jo Ellen (1999). Time's Pendulum: From Sundials to Atomic Clocks, the Fascinating History of Timekeeping and how Our Discoveries Changed the World. Houghton Mifflin Harcourt. tt. 91–92. ISBN 0-15-600649-9.
4. ↑ Chappell, Jessica (2000). "The Long Case Clock: The science and engineering that goes into a grandfather clock". Illumin (Viterbi School of Engineering, USC) 1 (0): 4. http://illumin.usc.edu/184/the-long-case-clock-engineering-behind-a-grandfather-clock/. Adalwyd 2008-06-19.
5. ↑ "Oxford English Dictionary". Archifwyd o'r gwreiddiol (available online to subscribers, also in print) ar 2006-06-25. Cyrchwyd 2009-04-19. Grandfather's clock [suggested by a song which was popular about 1880], a furniture-dealer's name for the kind of weight-and-pendulum eight-day clock in a tall case, formerly in common use; also grandfather clock (now the usual name): [1876 H. C. WORK Grandfather's Clock, My grandfather's clock was too large for the shelf, So it stood ninety years on the floor.]