Coelbren y Beirdd

System ysgrifennu a luniwyd gan Iolo Morganwg ar ddiwedd y 18g yw Coelbren y Beirdd.

Yn ôl Iolo, dyma'r wyddor hynafol a ddefnyddid gan yr hen Gymry a'r Brythoniaid. Honnai iddynt eu hetifeddu gan y Derwyddon. Mae'r ymadrodd "naddu gwawd" (gwawd="barddoniaeth, cân") yn drosiad a geir yn aml yng ngwaith y beirdd canoloesol o gyfnod y Gogynfeirdd ymlaen. Ysbrydolwyd Iolo gan hyn i gredu fod y beirdd a dysgedigion yr hen Gymry yn cofnodi eu cerddi a'u gwybodaeth mewn llyfrau pren â'r geiriau wedi'u "naddu" ynddynt: dyma'r "Beithynen".

Bu peth amheuaeth am honiad Iolo ar y dechrau, ond yn 1840, ar ôl marwolaeth Iolo, cyhoeddodd ei fab Taliesin y llyfr Traethawd ar Awdurdodaeth Coelbren y Beirdd a chafodd y Goelbren ei derbyn gan Orsedd Beirdd Ynys Prydain. Fe'i gwelir hyd heddiw ar gadeiriau eisteddfodol.

Gwyddys erbyn heddiw nad oes sail hanesyddol o gwbl i'r Goelbren a'i bod yn ffrwyth dychymyg toreithiog Iolo.^[1][2][3][4]

1. ↑ Cambrian Archaeological Association (1846). Archaeologia cambrensis. W. Pickering. tt. 472–. ISBN 978-0-9500251-9-3. Cyrchwyd 8 November 2012.
2. ↑ Lewis (Glyn Cothi) (1837). Gwaith Lewis Glyn Cothi: The Poetical Works of Lewis Glyn Cothi, a Celebrated Bard, who Flourished in the Reigns of Henry VI, Edward IV, Richard III, and Henry VII. Hughes. tt. 260–. Cyrchwyd 8 November 2012.
3. ↑ Iolo Morganwg; Owen Jones; Society for the Publication of Ancient Welsh Manuscripts, Abergavenny (1848). Iolo manuscripts: A selection of ancient Welsh manuscripts, in prose and verse, from the collection made by the late Edward Williams, Iolo Morganwg, for the purpose of forming a continuation of the Myfyrian archaiology; and subsequently proposed as materials for a new history of Wales. W. Rees; sold by Longman and co., London. tt. 10–. Cyrchwyd 24 October 2012.
4. ↑ Marion Löffler (2007). The literary and historical legacy of Iolo Morganwg, 1826–1926. University of Wales Press. ISBN 978-0-7083-2113-3. Cyrchwyd 24 October 2012.