Cyflafan Jallianwala Bagh

Cyflafan Jallianwala Bagh

Enghraifft o:	llofruddiaeth dorfol, gweithrediad milwrol
Dyddiad	13 Ebrill 1919
Lladdwyd	379, 1,500
Lleoliad	Jallianwala Bagh
Gwladwriaeth	y Raj Prydeinig
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Ar 13 Ebrill 1919, lladdwyd 379 o sifiliaid di-arfau, heddychol ac anafwyd rhwng 1,200 a 1,500,^[1] yn yr hyn a elwir heddiw yn Gyflafan Jallianwala Bagh (adnabyddir hefyd fel Amritsar massacre), Jallianwala Bagh, Amritsar, Punjab (India). Cerdded yn heddychlon, fel rhan o ddathliadau gŵyl grefyddol-ddiwylliannol Baisakhi oedd y dorf o bererinion, heb yr un arf rhyngddynt. Yn ddirybudd, taniodd milwyr 'Prydeinig' atynt gan greu cyflafan waedlyd.

Amdiffyniad y fyddin Brydeinig yn India oedd iddynt osod gwahardd ar gerdded fel hyn, dan amodau 'cyfraith rhyfel', ond nad oedd y cyhoeddiad hwnnw wedi'i wneud. Nid oedd yr un o'r dorf yn ymwybodol o'r gorchymyn hwn.

O bum mynediad (gweler y llun ar y dde, uchod) i sgwâr 7 acr (28,000 m²) gyda waliau uchel o'i gwmpas, dechreuodd y milwyr danio, a pharhaodd hynny am gyfnod o ddeg munud.^[2] Yn ystod y dyddiau yn dilyn hyn, cyhoeddodd y Fyddin Brydeinig fod 379 wedi'u lladd a 1,200 wedi eu hanafu.^[1][3] Yn ôl eraill, lladdwyd dros 1,000. Syfrdanwyd y genedl gyfan a llawer o wledydd eraill "gan greulondeb y Sais".^[4] O ganlyniad troed yn erbyn gafael Lloegr yn y wlad gan y trigolion lleol.^[5]

Cafwyd ymchwil i'r mater ac amddiffynnwyd Dyer gan Dŷ'r Arglwyddi cymaint nes troi'n betrol ar dân, a gwaethygodd y sefyllfa ac o hyn y ganwyd y Mudiad Gwrthod Cydweithredu a fu yn eu hanterth rhwng 1920 a 1922.^[6]

1. ↑ ^{1.0 1.1} "1919 Jallianwalla Bagh massacre". Discover Sikhism. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-04-28. Cyrchwyd 7 Mehefin 2016.
2. ↑ Report of Commissioners, Vol I, II, Bombay, 1920, Reprint New Delhi, 1976, t 56.
3. ↑ Nigel Collett (15 Hydref 2006). The Butcher of Amritsar: General Reginald Dyer. A&C Black. t. 263. ISBN 978-1-85285-575-8.
4. ↑ Bipan Chandra etal, India's Struggle for Independence, Viking 1988, t.166
5. ↑ Barbara D. Metcalf and Thomas R. Metcalf (2006). A concise history of modern India. Cambridge University Press. t.169
6. ↑ Collett, Nigel (2006). The Butcher of Amritsar: General Reginald Dyer. tt. 398–399.