Gwrthdrawydd Hadronnau Mawr

Gwrthdrawydd Hadronnau Mawr

Enghraifft o:	gwrthdröydd hadron, nodwedd ddaearyddol a wnaed gan bobl
Rhagflaenwyd gan	Large Electron–Positron Collider
Olynwyd gan	High Luminosity Large Hadron Collider
Perchennog	CERN
Yn cynnwys	ATLAS experiment, CMS experiment, A Large Ion Collider Experiment, LHCb
Gwladwriaeth	Y Swistir, Ffrainc
Rhanbarth	Genefa, Ain
Hyd	27 cilometr
Gwefan	https://home.web.cern.ch/science/accelerators/large-hadron-collider, https://home.web.cern.ch/fr/science/accelerators/large-hadron-collider
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Lleolir y Gwrthdrawydd Hadronnau Mawr (Saesneg: Large Hadron Collider) rhwng Mynyddoedd Jura a'r Alpau yn y Swistir. Dyma'r cyflymydd gronynnau mwyaf o ran maint a phŵer yn y byd. Lleolir y twnnel tua 175m dan ddaear ac mae ganddo gylchedd o 27 km. Mae'n rhan o safle CERN.

Cychwynnwyd arbrawf i geisio atgynhyrchu'r sefyllfa ffisegol yn dilyn yn union ar ôl "y Glec Fawr", sef eiliadau cyntaf y Bydysawd yn ôl damcaniaeth y Glec Fawr, am 8.35 y bore (UTC) ar y 10fed o Fedi, 2008. Yn ystod yr arbrawf roedd gronynnau is-atomig yn cael eu hyrddio at ei gilydd o fewn y gwrthdrawydd ar gyflymder yn agos i gyflymder golau. Costiodd y peiriant cyflymu gronynnau £5 biliwn. Yn anffodus, ar 19 Medi, oherwydd magned diffygiol, roedd yn rhaid ailgynhesu, atgyweirio ac yna oeri'r system. Aildaniwyd y system ar 20 Tachwedd, 2009 a chylchwyd y cylch yn llwyddiannus. Cafwyd y gwrthdaro cyntaf ar 23 Tachwedd 2009.

Mae'r prif safle ym Meyrin yn cynnwys rhwydwaith pwerus o gyfrifiaduron i drin data i ddadansoddi'r arbrofion gwyddonol.

Roedd y prosiect dan arweiniad y Dr Lyn Evans (ganwyd 1945), gwyddonydd o Gymro sy'n dod o Aberdâr.