Kaliningrad

Kaliningrad

Math	canolfan oblast, tref neu ddinas, dinas fawr, dinas gyda statws oblast
Enwyd ar ôl	Mikhail Kalinin
Poblogaeth	489,584
Sefydlwyd	1255
Pennaeth llywodraeth	Oleg Aminov
Cylchfa amser	UTC+2
Gefeilldref/i	Zeitz, Bremerhaven, Omsk, Brest, Cagliari, Cherbourg-Octeville, Dalian, Yerevan, Forlì, Gomel, Guyuan, Hamburg, Hrodna, Krasnoyarsk, Minsk, Potsdam, Samara, Severodvinsk, Yaroslavl, Baranavičy, Patras, Bwrdeistref Karlshamn, Bodenwerder, Kalininsky District, Mühlhausen/Thüringen, Catania
Daearyddiaeth
Sir	Kaliningrad Urban Okrug
Gwlad	Rwsia
Arwynebedd	224.7 km²
Uwch y môr	5 metr
Gerllaw	Afon Pregolya
Cyfesurynnau	54.72°N 20.5°E
Cod post	236000
Pennaeth y Llywodraeth	Oleg Aminov
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Dinas a phorthladd yn Rwsia yw Kaliningrad (Rwseg: Калининград; Almaeneg: Königsberg; Lithwaneg: Karaliaučius, Pwyleg: Królewiec), sy'n ganolfan weinyddol Oblast Kaliningrad yn rhanbarth gweinyddol y Dosbarth Ffederal Gogledd-orllewinol. Poblogaeth: 431,902 (Cyfrifiad 2010). Yr hen enw, tan 1946 oedd Königsberg ac fe'i sefydlwyd gan Farchogion Tiwtonaidd yn 1255.

Mae'r ddinas tua 663 cilometr (412 mi) i'r gorllewin o'r rhan fwyaf o Rwsia, yng ngorllewin y Rwsia Ewropeaidd ac mae Oblast Kaliningrad yn allglofan o Rwsia ei hun, sy'n gorwedd rhwng Lithwania a Gwlad Pwyl ar lan y Môr Baltig. Mae'r ddinas wedi'i lleoli ar Afon Pregolya, ar ben Morlyn Vistula ar y Môr Baltig. Dyma'r unig borthladd sy'n rhydd o iâ yn Rwsia ym Môr y Baltig.

Ei phoblogaeth yw 489,584 (1 Ionawr 2024), tua'r un faint a Chaerdydd. Kaliningrad yw'r ddinas ail-fwyaf yn Nosbarth Ffederal Gogledd-orllewinolRwsia ar ôl Saint Petersburg, y drydedd ddinas fwyaf yn rhanbarth y Baltig, a'r seithfed ddinas fwyaf ar y Môr Baltig.

Cafodd Kaliningrad ei hailenwi, ei hailadeiladu a'i hailboblogi gan Rwsiaid ym 1946 yn adfeilion yr hen Königsberg, ac yno, dim ond trigolion o Lithwania oedd yn cael byw. Yn y cyfamser, carthwyd y boblogaeth Almaenig mewn modd ethnig, gan greu dinas newydd i bob pwrpas. Roedd Königsberg ei hun wedi'i sefydlu ym 1255 ar safle anheddiad hynafol Hen Brwsia Twangste gan Farchogion Tiwtonaidd yn ystod Croesgadau'r Gogledd, a'i enwi'n Königsberg i anrhydeddu Brenin Ottokar II o Fohemia. Daeth yn brifddinas Gwladwriaeth yr Urdd Diwtonaidd, Dugiaeth Prwsia (1525–1701) a Dwyrain Prwsia.