Kinyarwanda (iaith)

Kinyarwanda

Enghraifft o:	iaith naturiol, iaith fyw
Math	Rwanda-Rundi
Label brodorol	Kinyarwanda
Enw brodorol	Ikinyarwanda
Nifer y siaradwyr	12,100,000 (2019),[1]   9,800,000 (2007),   9,300,000 (1996)[2]
cod ISO 639-1	rw
cod ISO 639-2	kin
cod ISO 639-3	kin
System ysgrifennu	yr wyddor Ladin
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

gweler Kinyarwanda am y ffilm

Mae Kinyarwanda,^[3] Rwandeg neu Rwanda ac, ar googletranslate yn yr orgraff Gymraeg, Ciniarwanda, a adnabyddir yn swyddogol fel Ikinyarwanda,^[4] yn un o'r ieithoedd Bantw ac yn iaith genedlaethol Rwanda yng nghanolbarth Affrica.[5] Mae'n dafodiaith o'r iaith Rwanda-Rundi a siaredir yn Burundi a rhannau cyfagos o Weriniaeth Ddemocrataidd y Congo, Wganda (lle mae tafodiaith a elwir yn Rufumbira neu Urufumbira ) a Tansanïa. Mae Kinyarwanda yn gyffredinol ymhlith poblogaeth frodorol Rwanda ac yn ddealladwy i'r ddwy ochr â Kirundi, iaith genedlaethol Burundi gyfagos.^[5] Mae Kinyabwishya a Kinyamulenge yn dafodieithoedd dealladwy i'r ddwy ochr a siaredir yn nhaleithiau Gogledd Kivu a De Kivu yn GDd Congo cyfagos.

Yn 2010, sefydlwyd Academi Iaith a Diwylliant Rwanda (RALC)^[6] i helpu i hyrwyddo a chynnal Kinyarwanda. Ceisiodd y sefydliad ddiwygio orthograffig yn 2014, ond bu pwysau mawr arno oherwydd eu natur wleidyddol ganfyddedig o'r brig i'r gwaelod, ymhlith rhesymau eraill.^[7]

1. ↑ (yn en) Ethnologue (25, 19 ed.), Dallas: SIL International, ISSN 1946-9675, OCLC 43349556, Wikidata Q14790, https://www.ethnologue.com/, adalwyd 23 Ebrill 2022
2. ↑ http://www.davidpbrown.co.uk/help/top-100-languages-by-population.html.
3. ↑ Pronounced /ˌkɪnjərəˈwɑːndə/, /-ruˈændə/, /-ruˈɑːndə/, /ˌkiːnjə-/; Nodyn:Lang-rw Nodyn:IPA-rw
4. ↑ Official Gazette n° Special of 24/12/2015, p. 31, https://www.aripo.org/wp-content/uploads/2018/12/RWANDA_CONSTITUTION_NEW_2015_Official_Gazette_no_Special_of_24.12.2015.pdf Archifwyd 2021-10-23 yn y Peiriant Wayback
5. ↑ "Rundi", Ethnologue, 16th Ed.
6. ↑ Official Gazette n° Special of 27/07/2012, p. 37, https://docplayer.net/14679534-Ibirimo-summary-sommaire.html
7. ↑ Niyomugabo, Cyprien; Uwizeyimana, Valentin (2017-03-20). "A top–down orthography change and language attitudes in the context of a language-loyal country". Language Policy 17 (3): 307–318. doi:10.1007/s10993-016-9427-x. ISSN 1568-4555. http://dx.doi.org/10.1007/s10993-016-9427-x.