Lagos

Lagos

Math	dinas, dinas â phorthladd, dinas fawr, ardal fetropolitan, mega-ddinas, former national capital
Poblogaeth	15,070,000
Sefydlwyd	1472
Pennaeth llywodraeth	Babajide Sanwo-Olu, Rilwan Akiolu
Cylchfa amser	UTC+01:00
Gefeilldref/i	Bwcarést, Atlanta, Dinas Brwsel, Cairo, Cotonou, Fukuoka, Istanbul, Jaipur, Montego Bay, Newcastle upon Tyne, Nürnberg, Ancient Olympia Municipality, Port of Spain, Ra'anana, Rio de Janeiro, Salzburg, Taipei, Tbilisi, Toulouse, Maputo, Belo Horizonte, Gary
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Saesneg
Daearyddiaeth
Sir	Lagos State
Gwlad	Nigeria
Arwynebedd	1,171.28 km²
Uwch y môr	34 metr
Cyfesurynnau	6.45°N 3.4°E
Pennaeth y Llywodraeth	Babajide Sanwo-Olu, Rilwan Akiolu
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Dinas fwyaf Nigeria a'r ail fwyaf yn Affrica (ar ôl Cairo) yw Lagos (enw ar lafar: Eko) a chanddi boblogaeth o fwy na 15,070,000 (21 Mawrth 2022)^[1].^[2][3] Mae rhwng tua 12.5 miliwn i 18 miliwn o bobl yn byw yng nghanol y ddinas. Mae canolfan busnes y ddinas a llawer o'r adeiladau hanesyddol ar Ynys Lagos. Lagos oedd prifddinas Nigeria hyd at 1992, pan symudodd y brifddinas i Abuja.

Mae gan y megacity y pedwerydd CMC uchaf yn Affrica^[4] ac mae'n gartref i un o'r porthladdoedd mwyaf a phrysuraf ar gyfandir Affrica. Mae'n un o'r dinasoedd sy'n tyfu gyflymaf yn y byd.^[5][6][7][8] Ar y tir mawr mae'r rhan fwyaf o'r bobl yn byw ac yno mae'r rhan fwyaf o ddiwydiant y ddinas, mewn ardaloedd fel Surulere, Agege, Ikeja, Ikorodu, Ajegunle, Oshodi a Maryland.

Daeth Lagos i'r amlwg i ddechrau fel cartref i is-grŵp o'r Yoruba Gorllewin Affrica sef yr Awori, ac yn ddiweddarach daeth i'r amlwg fel dinas borthladd a darddodd ar gasgliad o ynysoedd, sydd wedi'u cynnwys yn Ardaloedd Llywodraeth Leol (LGAs) presennol Ynys Lagos, Eti- Osa, Amuwo-Odofin ac Apapa. Mae'r ynysoedd yn cael eu gan ynysoedd a thafodau hir o dywod fel Bar Beach, sy'n ymestyn hyd at 100 km (62 milltir) i'r dwyrain a'r gorllewin o'r aber.^[9] Oherwydd trefoli cyflym, ehangodd y ddinas i'r gorllewin o'r morlyn i gynnwys ardaloedd yn nhir mawr Lagos, Ajeromi-Ifelodun a Surulere. Arweiniodd hyn at ddosbarthu Lagos yn ddwy brif ardal.^[10]

1. ↑ https://www.citypopulation.de/en/nigeria/cities/agglos/.
2. ↑ "What Makes Lagos a Model City". New York Times. 7 Ionawr 2014. Cyrchwyd 16 Mawrth 2015.
3. ↑ John Campbell (10 Gorffennaf 2012). "This Is Africa's New Biggest City: Lagos, Nigeria, Population 21 Million". The Atlantic. Washington DC. Cyrchwyd 23 Medi 2012.
4. ↑ "These cities are the hubs of Africa's economic boom". Big Think. 2018-10-04. Cyrchwyd 2019-04-23.
5. ↑ African Cities Driving the NEPAD Initiative. UN-HABITAT. 2006. t. 202. ISBN 978-9-211318159.
6. ↑ John Hartley; Jason Potts; Terry Flew; Stuart Cunningham; Michael Keane; John Banks (2012). Key Concepts in Creative Industries. SAGE. t. 47. ISBN 978-1-446-2028-90.
7. ↑ Helmut K Anheier; Yudhishthir Raj Isar (2012). Cultures and Globalization: Cities, Cultural Policy and Governance. SAGE. t. 118. ISBN 978-1-446-2585-07.
8. ↑ Stuart Cunningham (2013). Hidden Innovation: Policy, Industry and the Creative Sector (Creative Economy and Innovation Culture Se Series). Univ. of Queensland Press. t. 163. ISBN 978-0-702-2509-89.
9. ↑ "CASE STUDY OF LAGOS" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 4 Mawrth 2016. Cyrchwyd 27 Tachwedd 2015.
10. ↑ Kerstin Pinther; Larissa Förster; Christian Hanussek (2012). Afropolis: City Media Art. Jacana Media. t. 18. ISBN 978-1-431-4032-57.