Mamal morol

Mamal morol

Enghraifft o:	organebau yn ôl enw cyffredin
Math	mamal dyfrol
Y gwrthwyneb	mamal tir
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae mamaliaid morol yn famaliaid dyfrol sy'n dibynnu ar y cefnfor ac ecosystemau morol eraill am eu bodolaeth. Maent yn cynnwys adeindroedion (morloi, morlewod a walrysod), morfilogion (morfilod, dolffiniaid a llamidyddion), morfuchod (manatïaid a dwgongiaid), dyfrgwn y môr ac eirth gwynion. Maent yn grŵp anffurfiol, wedi'u huno dim ond oherwydd eu dibyniaeth ar amgylcheddau morol ar gyfer bwydo a goroesi.

Mae addasiad mamaliaid morol i ffordd o fyw dyfrol yn amrywio'n sylweddol rhwng rhywogaethau. Mae morfilogion a morfuchod yn gwbl ddyfrol ac felly mae'n rhaid iddyn nhw fyw mewn dŵr hallt. Mae adeindroedion yn lled-ddyfrol; maen nhw'n treulio'r mwyafrif o'u hamser yn y dŵr ond mae angen iddyn nhw ddychwelyd i dir ar gyfer gweithgareddau pwysig fel paru, bridio a molio. Ar y llaw arall, mae'r dyfrgi a'r arth wen wedi'u haddasu llawer llai i fyw mewn dŵr.

Amrywia dietau mamaliaid morol yn sylweddol; mae rhai'n bwyta söoplancton, eraill yn bwyta pysgod, môr-lewys, pysgod cregyn neu forwellt, ac mae ychydig yn bwyta mamaliaid eraill. Er bod nifer y mamaliaid morol yn fach o gymharu â'r rhai a geir ar dir, mae eu rolau mewn amrywiol ecosystemau yn hynod o bwysig, yn enwedig o ran cynnal a chadw ecosystemau morol, trwy brosesau gan gynnwys rheoleiddio poblogaethau ysglyfaethus. Mae'r rôl hon wrth gynnal ecosystemau yn eu gwneud yn destun pryder arbennig gan fod 23% o rywogaethau mamaliaid morol dan fygythiad ar hyn o bryd.

Cafodd mamaliaid morol eu hela gyntaf gan bobl frodorol am fwyd ac adnoddau eraill. Lladdwyd llawer hefyd ar gyfer diwydiant masnachol, gan arwain at ddirywiad sydyn ym mhob poblogaeth o rywogaethau a ecsbloetiwyd, e.e. morfilod a morloi. Arweiniodd hela masnachol at ddifodiant morfuwch Steller (Hydrodamalis gigas), minc y môr, morlew Japan a mynach-forlo'r y Caribî. Ar ôl i hela masnachol ddod i ben, mae rhai rhywogaethau, fel y Morfil Llwyd a morlo eliffant y gogledd, wedi cynyddu mewn niferoedd; i'r gwrthwyneb, mae rhywogaethau eraill, fel morfil y Basgiaid (Eubalaena glacialis), mewn perygl ofnadwy.^[1][2] Ar wahân i hela, lleddir llawer o famaliaid morol mewn rhwydi oysgod, lle maent yn dod yn gaeth i rwydo sefydlog ac yn boddi neu'n llwgu. Mae mwy o draffig cefnforol gan longau enfawr yn achosi gwrthdrawiadau rhwng llongau cefnfor cyflym a mamaliaid morol mawr. Mae diraddio cynefinoedd hefyd yn bygwth mamaliaid morol a'u gallu i ddod o hyd i fwyd a'i ddal. Gall llygredd sŵn, er enghraifft, effeithio'n andwyol ar famaliaid sy'n adleoli, ac mae effeithiau parhaus cynhesu byd-eang yn dirywio amgylcheddau Arctig.

1. ↑ National Oceanic and Atmospheric Administration (2011-01-23). "Scientists Successfully Use Sedation to Help Disentangle North Atlantic Right Whale". ScienceDaily. Cyrchwyd 2011-01-27.
2. ↑ Taylor, S.; Walker, T. R. (2017). "North Atlantic right whales in danger". Science 358 (6364): 730–731. doi:10.1126/science.aar2402. PMID 29123056.