Nigeria

Nigeria

Gweriniaeth Ffederal Nigeria Jamhuriyar Tarayyar Najeriya (Hausa)
Arwyddair	Undod a Ffydd, Heddwch a Chynnydd
Math	gwladwriaeth sofran, gwladwriaeth ffederal, gwlad
Enwyd ar ôl	Afon Niger
Prifddinas	Abuja
Poblogaeth	211,400,708
Sefydlwyd	1 Hydref 1960 (Annibyniaeth oddi wrth Lloegr (y DU)
Anthem	Henffych Nigeria!
Pennaeth llywodraeth	Bola Tinubu
Cylchfa amser	UTC+01:00, Africa/Lagos, Amser Gorllewin Affrica
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Saesneg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Gorllewin Affrica
Gwlad	Nigeria
Arwynebedd	923,768 ±1 km²
Gerllaw	Cefnfor yr Iwerydd
Yn ffinio gyda	Benin, Niger, Tsiad, Camerŵn, São Tomé a Príncipe
Cyfesurynnau	9°N 8°E
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	Cabinet Nigeria
Corff deddfwriaethol	Cynulliad Cenedlaethol Nigeria
Swydd pennaeth   y wladwriaeth	Arlywydd Nigeria
Pennaeth y wladwriaeth	Bola Tinubu
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	Arlywydd Nigeria
Pennaeth y Llywodraeth	Bola Tinubu
Ariannol
Cyfanswm CMC (GDP)	$440,834 million, $477,386 million
Arian	naira
Canran y diwaith	8 ±1 canran
Cyfartaledd plant	5.65
Mynegai Datblygiad Dynol	0.535
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Gwlad yng ngorllewin Affrica yw Gweriniaeth Ffederal Nigeria neu Nigeria, gyda 36 talaith. Ei phrifddinas yw Abuja. Y gwledydd cyfagos yw Benin i'r gorllewin, Tsiad a Chamerŵn i'r dwyrain, a Niger i'r gogledd ac mae Gwlff Gini (Cefnfor yr Iwerydd) yn ffin arfordirol iddi tua'r de.

Cafwyd sawl brenhiniaeth yn Nigeria dros y blynyddoedd. Ffurfiwyd y wlad bresennol i raddau helaeth gan Ymerodraeth Prydain yn y 19g a ailwampiwyd yn 'Protectoriaethau' (neu 'Ddiffynwledydd') Gogledd a De Nigeria yn 1914. Cadwyd y syniad o frenhiniaethau bychan i raddau helaeth, gyda'r Saesneg yn eu huno'n fwy na dim arall a hi, heddiw, yw iaith swyddogol y wlad. Yn dilyn ei hannibyniaeth yn 1960 (fel llawer o wledydd eraill) cafwyd rhyfel cartref gan sawl llu a ddymunai ei rheoli: rhwng 1967–1970. Ers hynny, llywodraethwyd y wlad drwy drefniant y fyddin a gan etholiadau democrataidd.

Yr etholiadau cyntaf i'w derbyn yn hollol niwtral a theg oedd etholiad 2011 pan etholwyd Goodluck Jonathan.^[1] Yn etholiad cyffredinol y wlad ym Mawrth 2015, trechwyd Jonathan gan Muhammadu Buhari, gyda mwyafrif o ddim ond dwy filiwn o bleidleisiau. Derbynir yn gyffredinol i'r etholiad gael ei gweinyddu'n deg a niwtral.^[2][3][4][5]

Yn 2014 economi Nigeria oedd y cryfaf yn Affrica, gan oddiweddu De Affrica, a thyfu i fod yn werth $500 biliwn, a chodi i fod y 21fed economi mwya'r byd.^[6][7] Ar ben hyn, mae'r gyfradd dyled-GDP yn isel iawn: 11% yn unig.^[8] Erbyn 2050 credir y bydd Nigeria ymhlith 20 economi mwya'r byd. y rheswm pennaf dros y llwyddiant hwn yw tanwydd ffosil. Mae hyn wedi rhoi pwer iddi fel gwlad a dywed Banc y Byd ei bod yn farchnad sy'n tyfu.^[9]

Mae Nigeria'n aelod o MINT, sef grwp o wledydd a chaiff ei rhestru fel un o'r "Next Eleven", gyda gwledydd y byd yn rhagweld y bydd ei heconomi'n tyfu i fod yn un o'r mwya'n y byd. Mae Nigeria'n un o Wledydd y Gymanwlad, yr Undeb Affricanaidd, OPEC a'r Cenhedloedd Unedig.

1. ↑ Nossiter, Adam (16 Ebrill 2011). "Nigerians Vote in Presidential Election". The New York Times. Cyrchwyd 17 Ebrill 2011.
2. ↑ ""Nigeria election: Muhammadu Buhari wins"". BBC. Cyrchwyd 31 Mawrth 2015.
3. ↑ "Obama praises Nigeria's president for conceding defeat". Vanguard. 1 Ebrill 2015. Cyrchwyd 4 Ebrill 2015.
4. ↑ "APC praises Jonathan for conceding defeat". The Nation. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-07-08. Cyrchwyd 4 April 2015.
5. ↑ "Anyaoku Praises Jonathan For Conceding Defeat". Channels Television. 31 Mawrth 2015. Cyrchwyd 4 Ebrill 2015.
6. ↑ "Nigeria becomes Africa's largest economy". Cyrchwyd 5 Ebrill 2014.
7. ↑ "Nigerian Economy Overtakes South Africa's on Rebased GDP". Cyrchwyd 20 Ebrill 2014.
8. ↑ "UPDATE 2-Nigeria surpasses South Africa as continent's biggest economy". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-07-04. Cyrchwyd 26 Ebrill 2014.
9. ↑ "Nigeria". World Bank. Cyrchwyd 28 Tachwedd 2013.