Tantra

Tantra

Celf Tantrig - Vajradhara (Deiliad y Fellten) neu yn Tibet: Dorje Chang, gwnaed yn Tibet, 19g
Enghraifft o:	cysyniad crefyddol
Math	Vajrayana
Prif bwnc	Shaktism
Yn cynnwys	Buddhist tantric literature, Tantra in Hinduism
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Traddodiadau esoterig Hindŵaeth a Bwdhaeth a ddatblygodd yn India o ganol y mileniwm 1OC yw Tantra.^[1] Mae'r term, yn nhraddodiadau India, (Sansgrit, yn llythrennol: gwŷdd, gwehyddu) ac yn golygu'n fras unrhyw "destun, theori, system, dull, offeryn, techneg neu arfer" systematig.^[2][3] Nodwedd allweddol o'r traddodiadau hyn yw defnyddio mantras, ac felly cyfeirir atynt yn gyffredin fel Mantramārga ("Llwybr Mantra") mewn Hindŵaeth neu Mantrayāna ("Cerbyd Mantra") a Guhyamantra ("Mantra Cyfrinachol ") mewn Bwdhaeth.^[4][5]

Gan ddechrau yng nghanrifoedd cynnar yr oes gyffredin (Oed Crist), daeth Tantras newydd i'r golwg a oedd yn canolbwyntio ar Vishnu, Shiva neu Shakti.^[6] Ceir llinachau tantrig ym mhob prif fath o Hindŵaeth fodern, megis traddodiad Shaiva Siddhanta, sect Shakta o Sri-Vidya, y Kaula, a Kashmir Shaivism.

Mewn Bwdhaeth, mae'r traddodiadau Vajrayana yn adnabyddus am syniadau ac arferion tantrig, sy'n seiliedig ar Tantras Bwdhaidd Indiaidd.^[7][8] Maent yn cynnwys Bwdhaeth Indo-Tibet, Bwdhaeth Esoterig Tsieineaidd, Bwdhaeth Shingon Japan a Bwdhaeth Newar Nepal.

Mae traddodiadau Hindwaidd a Bwdhaidd Tantrig hefyd wedi dylanwadu ar draddodiadau crefyddol eraill y Dwyrain megis Jainiaeth, traddodiad Bön Tibet, Taoaeth a thraddodiad Shintō Japan.[9]

Mae rhai dulliau o addoli nad yw'n Vedig fel Puja yn cael eu hystyried yn dantrig yn eu defodau. Mae adeiladu temlau Hindŵaidd hefyd yn gyffredinol yn cydymffurfio ag eiconograffeg tantra.^[10][11]

Disgrifir testunau Hindŵaidd sy'n disgrifio'r pynciau hyn yn Tantras, Āgamas neu Samhitās.^[12][13] Mewn Bwdhaeth, mae tantra wedi dylanwadu ar gelf ac eiconograffeg Bwdhaeth Tibet a Dwyrain Asia, yn ogystal â themlau ogofâu hanesyddol India a chelf De-ddwyrain Asia.^[14][15][16]

1. ↑ Gray (2016), pp. 1–3.
2. ↑ Barrett 2008
3. ↑ Flood (2006), pp. 9–14.
4. ↑ Bisschop 2020, Chapter 1.
5. ↑ Kongtrul 2005.
6. ↑ Flood (2006), p. 7-8.
7. ↑ Flood (2006), pp. 9, 107.
8. ↑ Gyatso 2000, tt. x, 5-7.
9. ↑ Gray (2016), pp. 1–2, 17–19.
10. ↑ Padoux (2013), p. 2. "The Hindu worship, the pūjā, for instance, is Tantric in its conception and ritual process, the principles of Hindu temple building and iconography are Tantric, and so on."
11. ↑ Flood (2006), p. 53,73-75,79,81-3,99,132-3,177.
12. ↑ Padoux (2013), p. 1.
13. ↑ Lorenzen (2002), p. 25.
14. ↑ Beer 2003, tt. xi-xiv.
15. ↑ Berkson 1986, tt. 11-12.
16. ↑ Fraser-Lu & Stadtner 2015.