Tybaco

Tybaco

Math	cynnyrch, symbylydd, Cynwydd, Solanaceae
Yn cynnwys	dail baco
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Ceir Tybaco (neu baco) o ddail planhigion yn y genws Nicotiana o'r teulu Solanaceae, a'r term cyffredinol am unrhyw gynnyrch a baratoir o ddail y planhigion hyn wedi'u sychu. Fe'i hadwaenir hefyd fel myglys. Fe'i defnyddir yn bennaf i'w ysmygu, ar ffurf sigaret, sigâr neu bibell, ond gellir ei gnoi hefyd. Mae pob ffurf ohono'n cynnwys nicotîn, a thros amser mae'r defnyddiwr yn debygol o fagu dibyniaeth arno. Ceir dros 70 rhywogaeth o dybaco, ond y prif gnwd masnachol yw N. tabacum. Mae'r amrywiad cryfach N. rustica hefyd yn cael ei ddefnyddio mewn rhai gwledydd.

Deillia tybaco o gyfandir America, ac ymddengys ei fod yn cael ei ddefnyddio yno cyn gynhared a 3000 CC. Roedd iddo le pwysig yn niwylliant llawer o frodorion America. Daw'r gair trwy'r Sbaeneg tabaco, efallai o'r iaith Arawaceg frodorol. Lledaenodd yr arfer o ysmygu trwy'r byd yn ddiweddarach; Bhutan yw'r unig wlad lle na chaniateir gwerthu tybaco.

Defnyddir dail tybaco sych yn bennaf ar gyfer ysmygu mewn sigaréts a sigars, yn ogystal â phibellau a shishas. Gellir eu bwyta hefyd fel snisin, cnoi tybaco, trochi tybaco a snws.

Mae tybaco yn cynnwys y symbylydd nicotin alcaloid hynod gaethiwus yn ogystal ag alcaloidau harmala.^[1] Mae defnyddio tybaco yn achos neu'n ffactor risg ar gyfer llawer o afiechydon marwol, yn enwedig y rhai sy'n effeithio ar y galon, yr afu a'r ysgyfaint, yn ogystal â sawl canser. Yn 2008, enwodd Cyfundrefn Iechyd y Byd y defnydd o dybaco fel y prif achoswr marwolaeth (a ellir ei atal).^[2]

1. ↑ Rudgley, Richard. "Tobacco: from The Encyclopedia of Psychoactive Substances". Biopsychiatry. Little, Brown and Company (1998). Cyrchwyd November 26, 2017.
2. ↑ "WHO Report on the global tobacco epidemic, 2008 (foreword and summary)" (PDF). World Health Organization. 2008. t. 8. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar February 15, 2008. Tobacco is the single most preventable cause of death in the world today.