Y Broto-Gelteg

Proto-iaith hynafiadol ddamcaniaethol yr holl ieithoedd Celtaidd hysbys, ac un o ddisgynyddion Proto-Indo-Ewropëg, yw'r Broto-Gelteg, neu Gelteg Gyffredin. Nid yw wedi'i hardystio'n ysgrifenedig, ond mae wedi'i hail-greu'n rhannol trwy'r dull cymharol. Credir yn gyffredinol bod Proto-Gelteg wedi cael ei siarad rhwng 1300 a 800 CC, ac wedi hynny dechreuodd iddo hollti yn ieithoedd gwahanol. Cysylltir y Broto-Gelteg yn aml â diwylliant Urnfield, ac yn arbennig â diwylliant Hallstatt. Mae ieithoedd Celtaidd yn rhannu nodweddion cyffredin ag ieithoedd Italaidd nad ydynt i’w cael mewn canghennau eraill o Indo-Ewropëg, sy’n awgrymu'r posibilrwydd o undod ieithyddol Eidal-Geltaidd cynharach.

Ar hyn o bryd, mae Proto-Gelteg yn cael ei ail-greu trwy'r dull cymharol gan ddibynnu ar ieithoedd Celtaidd diweddarach. Er bod Celteg y Cyfandir yn cynnig llawer o gadarnhad i seinyddiaeth Broto-Geltaidd, a pheth i'w morffoleg, mae deunydd a gofnodwyd yn rhy brin i ganiatáu adluniad sicr o gystrawen. Fodd bynnag, cofnodir rhai brawddegau cyflawn yn yr Aleg Gyfandirol a'r Geltibereg. Felly, mae'r prif ffynonellau ar gyfer ail-greu yn dod o'r ieithoedd Celtaidd Ynysig, gyda'r llenyddiaeth hynaf i'w chael yn Hen Wyddeleg a Chymraeg Canol,^[1] yn dyddio'n ôl i awduron o'r 6ed ganrif OC.

1. ↑ Rhys, John (1905). Evans, E. Vincent. ed. "The Origin of the Welsh Englyn and Kindred Metres". Y Cymmrodor (London: Honourable Society of Cymmrodorion) XVIII. https://archive.org/stream/ycymmrodor18cymmuoft.