Yr Ymerodres Matilda

Gweler hefyd Matilda (gwahaniaethu).

Yr Ymerodres Matilda
Ganwyd	c. 7 Chwefror 1102  Sutton Courtenay
Bu farw	10 Medi 1167  Rouen
Swydd	brenhines gydweddog, teyrn
Tad	Harri I, brenin Lloegr
Mam	Matilda o'r Alban
Priod	Henry V, Geoffrey Plantagenet
Plant	Harri II, brenin Lloegr, Geoffrey, iarll Nantes, William Fitzempress, Emme o Anjou
Llinach	Llinach Normandi

Merch ac etifeddes y brenin Harri I o Loegr oedd Yr Ymerodres Matilda (Ffrangeg, Mahaut; Ffrangeg Normanaidd, Maud; weithiau Maude yn Saesneg); yn ddiweddarach yn Ymerodres Lân Rufeinig, Cowntes Anjou, ac Arglwyddes y Saeson; Chwefror 1102 – 10 Medi 1167). Roedd hi'n wraig i Harri V, Ymerodr Glân Rhufeinig, ac ar ôl hynny yn briod Sieffre V, Cownt Anjou, trwy'r hwn y daeth yn fam Harri II of Loegr.

Matilda oedd y ferch gyntaf i reoli Teyrnas Lloegr ar ôl ymdrech hir yn erbyn y brenin Steffan o Loegr a'i gefnogwyr. Ond golygodd ei methiant i sicrhau ei theyrnasiad mai byr fu ei rheolaeth ddi-wrthwynebiad, rhwng Mai a Thachwedd 1141; mewn canlyniad tueddir i'w hebgor o restrau o frenhinoedd a breninesau Lloegr. Ni chafodd ei choroni ond mabwysiadodd y teitl 'Arglwyddes y Saeson'.