Amputo

Amputo estas demetiĝo de korpoparto (ekstrema korpoparto aux organo) pro vundo aŭ per ĥirurgio. Ĥirurgie oni amputas por deteni doloron aŭ disvastiĝon de malsana procezo de la afektata parto, kiel putriĝo aŭ kancero. Kelkaj amputiĝas ankaŭ pro belecaj kialoj. Okazas ofte ankaŭ, ke en riskaj situacioj homoj mem demetas membrojn akcidente malliberigitajn. La amputo povas esti kongenita: en tiaj kazoj la bebo naskis amputigita. Oni nomas la kurtitan membron stumpo.

Depende de la okazoj, oni povas sukcese rekunigi la membron al la korpo. Se ne, homoj povas maksimume transmeti alikorpan membron aŭ uzi protezon, ĉar mamulaj membroj ne rekreskas. Por surhavi protezon la stumpo devas esti sendolora kaj ŝarĝebla. La ulo portas ŝtrumpon sur lia stumpo, tiu estas stumpŝrtumpo.

Estas ofte, ke homoj sentas kvazaŭ sian perditan membron en ties loko antaŭa al la amputo, kio povas helpi pri adaptiĝo al protezo. Tiu fenomeno estas nomata fantoma membro. Laŭ diversaj studoj, inter 26% kaj 80% de amputitoj sentas fantoman doloron je la perditaj membroj^[1].

Depende de la kulturaj kaj religiaj fonoj, amputo povas esti krimpuno aŭ postulo de rito.

La amputado povas esti eta (fingro) aŭ granda (brako). Oni indikas ankaŭ la lokon de la grandaj amputoj: sur aŭ sub la genuo aŭ kubuto. La planigita amputo ofte estas preventebla per mofeto, per hiperbara ĉambro, per metodoj de la vaskulkirurgio, aŭ en la kazoj de la diabeto per malpliigo de la ĥolesterolo. Se la amputado estas malgranda, oni povas iri hejme en tiu tago. Se estas brako amputita, oni devas resti en malsanulejo iujn tagojn; se gambo, unu aŭ du semajnojn. Ĝi povas okazi ankaŭ psiĥikajn problemojn, sed tiu dependas de persono.

Alie, "amputo" signifas metafore vaginon (am-puto)^[2].

1. ↑ Danièlle Probstner kaj Luiz Claudio Santos Thuler. Incidência e prevalência de dor fantasma em pacientes submetidos à amputação de membros: revisão de literatura Arkivigite je 2007-09-28 per la retarkivo Wayback Machine. Kontrolo: 2007-08-11.
2. ↑ Hektor Alos, Kiril Velkov: Tabuaj vortoj en Esperanto Arkivigite je 2007-09-28 per la retarkivo Wayback Machine. Kontrolo: 2007-08-11.