Louis Pasteur

Louis Pasteur
franca sciencisto
Persona informo
Louis Pasteur
Naskiĝo	27-an de decembro 1822 (1822-12-27) en Reĝlando Francio 1814-1830
Morto	28-an de septembro 1895 (1895-09-28) (72-jaraĝa) en kastelo Villeneuve-l'Étang, Marnes-la-Coquette, Francilio, Franca Respubliko
Mortis pro	Naturaj kialoj vd
Mortis per	Korhalto vd
Tombo	crypte de l'Institut Pasteur (fr) (1896–) Katedralo Nia Sinjorino de Parizo (–1896) vd
Religio	katolikismo vd
Etno	Francoj vd
Lingvoj	franca vd
Ŝtataneco	Francio vd
Alma mater	Supera normala lernejo - bakalaŭro de scienco (1844–1845) Lycée Saint-Louis (en) Universitato de Parizo vd
Subskribo
Familio
Patro	Jean-Joseph Pasteur (en) vd
Edz(in)o	Marie Pasteur (en) (1849–) vd
Infanoj	Marie-Louise Pasteur (en) , Cécile Pasteur (mul) , Jeanne Pasteur (mul) , Jean-Baptiste Pasteur (mul) , Camille Pasteur (mul) vd
Profesio
Okupo	mikrobiologo natursciencisto biologo litografisto artisto agronomo universitata instruisto biokemiisto kemiisto botanikisto vd
Laborkampo	Kemio kaj mikrobiologio vd
Doktoreca konsilisto	Antoine-Jérôme Balard vd
Verkado
Verkoj	vakcino kontraŭ rabio ❦ Institut Pasteur vd
Postenoj Postenoj seĝo 17 de la Franca Akademio (1881–1895) vd
Honorigoj Honorigoj (1978)  Nacia Inventista Halo de Famo (1895)  Leeuwenhoek Medal (en) (8-a de junio 1886)  Order of the Medjidie (en) (29-a de decembro 1883)  Knight of the Order of Agricultural Merit (en) (1883)  Bressa Prize (en) (1882)  Albert-medalo (1878)  Granda Oficiro de la Honora Legio (1874)  Medalo Copley (1873)  Imperia ordeno de la Rozo (29-a de aprilo 1869)  eksterlanda ano de la Reĝa Societo (14-a de aŭgusto 1868)  Granda Kruco de la Honora Legio (1868)  Komandoro de la Honora Legio (1863)  Oficiro de la Honora Legio (1861)  Jecker Prize (en) (1856)  Medalo Rumford (1853)  Kavaliro de Honora Legio  Ordeno de Sankta Anna 1a-klasa  Order of Saint Anna, 1st class with diamonds (en)  Cameron Prize of the University of Edinburgh (en)  Konkurso Ĝenerala vd
Membrecoj Membrecoj Akademio Nacia de Scienco de la Kvardeko (eksterlanda ano) (1892–) Usona Nacia Akademio de Sciencoj (Foreign Associate of the National Academy of Sciences (en) ) (1883–) Franca Akademio (1881–1895) Greka Filologia Societo de Konstantinopolo (honora membro) (1881–) Akademio de Sciencoj de Francio (1873–1895) Reĝa Societo de Londono (eksterlanda ano de la Reĝa Societo) (1869–) Lille Academy of Sciences (en) (1854–) Rusia Akademio de Sciencoj Usona Akademio de Artoj kaj Sciencoj Nacia Akademio de la Linkoj Serba Akademio de Sciencoj kaj Artoj Akademio Nacia de Medicino Société Philomathique de Paris (en) Amerika Filozofia Societo Societo de Poznań de la Amikoj de Lernado Akademio Reĝa de Medicino de Belgio Peterburga Akademio de Sciencoj Reĝa Nederlanda Akademio de Artoj kaj Sciencoj Reĝa Sveda Akademio de Sciencoj Hungara Scienca Akademio Free Economic Society (en) (honora membro) vd
vd	Fonto: Vikidatumoj
v • d • r

Louis PASTEUR [lwi pastœʁ], esperantigite Pasteŭro^[1] (naskiĝis en Dole la 27-an de decembro 1822 kaj mortis en kastelo Villeneuve-l'Étang, Marnes-la-Coquette la 28-an de septembro 1895), estis franca sciencisto, kemiisto, pioniro de la mikrobiologio, inventisto de la metodo de pasteŭrizado kaj esploristo pri fermentado. Lia esplorado en kemio kondukis al rimarkindaj elrompoj en la kompreno de la kaŭzoj kaj preventoj de malsanoj, kiuj rezultis en la fundamento de higieno, publika sano kaj multo de moderna medicino.^[2] Oni konsideras, ke lia laboro savis milionojn de vivoj pere de la disvolvigo de vakcinoj kontraŭ rabio kaj antrakso. Li estas konsiderata kiel unu el la fondintoj de la moderna bakteriologio kaj estis honorita kiel la "patro de bakteriologio"^[3] kaj kiel la "patro de mikrobiologio"^[4][5] (kun Robert Koch,^[6][7] kaj tiu lasta epiteto estas atribuita ankaŭ el Antonie van Leeuwenhoek^[8]).

Pasteur estis responsa pri la malakcepto de la doktrino de spontanea generado. Kun la helpo de la Franca Akademio de Sciencoj, liaj eksperimentoj pruvis, ke en sterilizitaj kaj sigelitaj flaskoj, nenio iam disvolviĝis; kaj, inverse, en sterilizitaj sed malfermaj flaskoj, mikroorganismoj povas kreski.^[9] Pro tiu eksperimento, la akademio havigis al li la Premion Alhumbert kiu konsistis el 2 500 frankoj en 1862.

Pasteur estas konsiderata kiel unu el la patroj de la mikroba teorio pri malsanoj, kiu estis minora medicina koncepto tiame.^[10] Liaj multaj eksperimentoj montris, ke la malsanoj povas esti preventitaj mortigante aŭ haltigante ĝermojn (mikroboj), tiel rekte subtenante la mikroban teorion kaj ties aplikadon en klinika medicino. Li estas plej bone konata de la ĝenerala publiko pro sia invento de la tekniko trakti lakton kaj vinon por haltigi bakterian poluadon, procezo nune nomata pasteŭrizado. Pasteur faris gravajn malkovrojn en kemio, ĉefe pri la molekula bazo por la nesimetrio de kelkaj kristaloj kaj la "racemizacio". Frue en sia kariero, lia esplorado pri la tartrata acido rezultis en la unua kompreno de tio kio estas nune nomata optikaj izomeroj. Lia verko preparis la vojon al la nuntempa kompreno de fundamenta principo en la strukturo de organikaj kombinaĵoj.

Li estis la direktoro de la Institut Pasteur, establita en 1887, ĝis sia morto, kaj liaj restaĵoj estis entombigitaj en kripto sub la instituto. Kvankam Pasteur faris elrompajn eksperimentojn, lia reputacio iĝis asocia kun diversaj polemikoj. Historia retaksado de lia notkajero pruvis, ke li praktikis trompojn por superi siajn rivalojn.^[11][12]

1. ↑ "Pasteŭro" en PIV kaj "Pasteŭro" en reta vortaro. Ankoraŭ estas aparta indiko pri "pasteŭrizo" en PIV same en reta vortaro, kaj la derivitan vorton "pasteŭrizo" ankaŭ dokumentigas la medicina vortaro de UMEA
2. ↑ (2002) “Biography: Louis Pasteur: A controversial figure in a debate on scientific ethics”, Seminars in Pediatric Infectious Diseases 13 (2), p. 134–141. doi:10.1053/spid.2002.125138. 
3. ↑ (1951) “Louis Pasteur: Father of bacteriology”, Canadian Journal of Medical Technology 13 (3), p. 126–128. 
4. ↑ Feinstein, S. (2008) Louis Pasteur: The Father of Microbiology. Enslow Publishers, Inc., p. 1–128. ISBN 978-1-59845-078-1.
5. ↑ (1952) “Freelance of Science”, British Medical Journal 2 (4778), p. 269. doi:10.1136/bmj.2.4778.269. 
6. ↑ (2008) “Robert Koch (1843-1910): father of microbiology and Nobel laureate”, Singapore Medical Journal 49 (11), p. 854–855. 
7. ↑ (2006) “Robert Koch and the white death: from tuberculosis to tuberculin”, Microbes and Infection 8 (1), p. 294–301. doi:10.1016/j.micinf.2005.06.004. 
8. ↑ (2015) “The unseen world: reflections on Leeuwenhoek (1677) 'Concerning little animals'”, Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences 370 (1666), p. 20140344. doi:10.1098/rstb.2014.0344. 
9. ↑ (2004) Origins: Genesis, Evolution and Diversity of Life. Dordrecht, The Netherlands: Kluwer Academic Publishers. ISBN 978-1-4020-1813-8.
10. ↑ Citaĵa eraro Malvalida etikedo <ref>; neniu teksto estis provizita por ref-oj nomataj ullmann; $2
11. ↑ Geison, Gerald L. (1995) The Private Science of Louis Pasteur. Princeton, NJ: Princeton university press. ISBN 978-0-691-01552-1.
12. ↑ (1993) “Pasteur Notebooks Reveal Deception”, Science 259 (5098), p. 1117. doi:10.1126/science.259.5098.1117-a. Bibkodo:1993Sci...259.1117A.