Back Poliomiëlitis Afrikaans Poliomyelitis ALS Poliomielitis AN شلل الأطفال Arabic شلل اطفال ARZ প'লিঅ'মায়েলাইটিছ Assamese Poliomielitis AST Poliomielit Azerbaijani اوشاق فلجی AZB Полиомиелит Bashkir

Poliomjelito

Poliomjelito
infekta malsano • malsano • simptomo aŭ signo • sciigenda malsano • sciigenda malsano • sciigenda malsano • sciigenda malsano
Portala ikonoPortalo pri Medicino
v • d • r
Tutmondaj ĵurnaloj pri vakcino kontraŭ poliomjelito (13-a de aprilo 1955)

Poliomjelito aŭ infana paralizo estas virusa paraliza malsano. La viruso eniras la korpon buŝe, infektante la inteston. Ĝi povas pluiri al la sangotuboj kaj en la centran nervan sistemon, kaŭzante paralizon kaj muskolan malfortiĝon.

Poliomjelito, foje malllongigita al polio,[1] estas infekta malsano kaŭzita per nomita "polioviruso".[2] Ĉirkaŭ 75% de kazoj estas sensimptomaj;[3] mildaj simptomoj kiuj povas montriĝi estas gorĝodoloro kaj febro; en ioma proporcio de kazoj pli severaj simptomoj disvolvigas kapdoloron, kolrigidecon, kaj parestezion (formiksento, membrodormo ktp.).[2][4] Tiuj simptomoj kutime epasas post unu aŭ du semajnoj. Malpli ofta simptomo estas permanenta molaĉa paralizo (ĉe muskoloj, kaj finfine ĉe tendenoj), kaj ebla morto en ekstremaj kazoj.[2] Jarojn post resaniĝo, povas okazi post-polia sindromo, kun malrapida disvolvigo de muskola malforteco simila al tiu kiu la paciento suferis dum la dekomenca infekton.[5]

Poliomjelito okazas nature nur ĉe homoj.[2] Ĝi estas tre infekta, kaj disvastiĝas el homo al homo ĉu pere de fek–buŝa transigo[2][6] (ekz. manko de higieno, aŭ pere de ingesto de manĝaĵo aŭ akvo poluita de homa fekaĵo), aŭ tra buŝ–buŝa vojo. Tiuj kiuj estis infektitaj povas disvastigi la malsanon dum ĝis ses semajnoj eĉ se ne estas simptomoj. La malsano povas esti diagnozigita trovinte la viruson en la fekaĵoj aŭ detektante antikorpojn kontraŭ ĝi en la sango.[2]

Poliomjelito ekzistis dum jarmiloj, kaj estas priskriboj de la malsano en antikva arto.[2] La malsano estis por la unua fojo agnoskita keil aparta misordo fare de la angla kuracisto Michael Underwood en 1789,[2][7] kaj la kaŭzintan viruson por la unua fojo oni identigis en 1909 fare de la aŭstra imunologo Karl Landsteiner.[8][9] Gravaj eksplodoj ekokazis fine de la 19-a jarcento en Eŭropo kaj Usono,[2] kaj en la 20-a jarcento, ĝi iĝis unu el la plej zorgopostulaj infanmalsanoj.[10] Post la enkonduko de poliovakcinoj en la 1950-aj jaroj, la proporcio de la masano rapide malpliiĝis.[2] En Oktobro 2023, nur Pakistano kaj Afganio restis endemia de natura polioviruso (NPV).[11]

Post infekto, ne estas specifa traktado.[4] La malsano povas esti preeventita pere de la poliovakcino, je multaj dozoj postulitaj por vivodaŭra protektado.[4] Estas du ĉefaj tipoj de poliovakcino; injektita poliovakcino (IPV) uzanta malfunkciigitan polioviruson kaj trabuŝa poliovakcino (OPV) enhavanta mildigitan (malfortigitan) naturan viruson.[2] Pere de la uzado de ambaŭ tipoj de vakcino, la proporcio de natura poliomjelito malpluuĝis el ĉirkaŭkalkulitaj 350 000 kazoj en 1988[4] ĝis nur 30 konfirmitaj kazoj en 2022, limigitaj al nur tri landoj.[12] En raraj kazoj, la tradicia OPV kapablis revevi al virusa formo. Tial oni disvolvis plibonigitan buŝvakcinon kun pli granda genetika stabileco (nOPV2) kiu ricevis kompletan rajtigon en Decembro 2023.[13][14]

Unuan sukcesan vakcinon faris Jonas Salk kaj evoluigis Albert Sabin.

  1. ↑ Tamen PIV registras ĝin nur kiel prefikso por malsanoj kiel ekzemple polioencefalito, poliobulbito, poliomjelito. [1] Tial evitindas ties uzado por la malsano, aparte por eviti kolizion kun Polio,
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 Estivariz, Concepcion F.. (2021) “Chapter 18: Poliomyelitis”, Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases (The Pink Book), 14‑a eldono, Centers for Disease Control and Prevention (CDC, US). .
  3. ↑ Disease factsheet about poliomyelitis (26 March 2013). Arkivita el la originalo je 12a de Aprilo 2023. Alirita 12a de Aprilo 2023 .
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Poliomyelitis: Key facts. World Health Organisation (22a de Julio 2019). Arkivita el la originalo je 18a de Aprilo 2017.
  5. ↑ Post-Polio Syndrome Fact Sheet. NIH (16a de Aprilo 2014). Arkivita el la originalo je 29a de Julio 2011. Alirita 4a de Novembro 2014 .
  6. ↑ . What is Polio? (2022-03-29). Arkivita el la originalo je 14a de Novembro 2020. Alirita 2022-04-24 .
  7. ↑ Underwood, Michael. (1789) A Treatise on the Diseases of Children 2. London, England: J. Mathews, p. 53–57.
  8. ↑ (1999) Polio, 1‑a eldono, Rochester, NY: University of Rochester Press. ISBN 978-1-58046-066-8.
  9. ↑ (1909) “Übertragung der Poliomyelitis acuta auf Affen”, Zeitschrift für Immunitätsforschung und experimentelle Therapie [Journal for Research on Immunity and Experimental Therapy] (de) 2 (4), p. 377–390. Alirita 9a de Septembro 2021.. 
  10. ↑ (2009) Science and practice of pediatric critical care medicine. London: Springer, p. 10–11. ISBN 978-1-84800-921-9.
  11. ↑ Poliomyelitis. Alirita 2024-08-09 .
  12. ↑ . Global Wild Poliovirus 2016 - 2022 (3a de Januaro, 2023). Arkivita el la originalo je 2023-01-08. Alirita 3a de Majo 2023 .
  13. ↑ Polio Vaccine: Vaccine-Derived Poliovirus | CDC (2022-05-06). Arkivita el la originalo je 27a de Oktobro 2021. Alirita 2022-06-27 .
  14. ↑ "GPEI-OPV Oral polio vaccine". Global Polio Eradication Initiative - World Health Organization. 12a de Aprilo 2024. Alirita la 12an de Aprilo 2024.
From Wikipedia, the free encyclopedia · View on Wikipedia

Developed by Nelliwinne