Sudano

Membro de
	Organizaĵo por la Malpermeso de Kemiaj Armiloj (1999–); Internacia Civildefenda Organizaĵo (1994–); Multflanka Investado-Garantia Agentejo (1991–); Internacia Centro por Dispozicio de Disputoj pri Investado (1973–); Organizaĵo de Islama Kunlaboro (1969–); Internacia Financa Korporacio (1960–); Internacia Disvolviĝa Asocio (1960–); Tutmonda Pridogana Organizo (1960–); Internacia Telekomunika Unio (1957–); Internacia Banko por Rekonstruo kaj Disvolvigo (1957–); Monda Organizaĵo pri Meteologio (1956–); Unesko (1956–); Unuiĝintaj Nacioj (1956–); Universala Poŝta Unio (1956–); Interpol (1956–); Ligo de Arabaj Ŝtatoj (1956–); Monda Organizaĵo pri Sano ; African Groundnut Council (en) ; Araba Monunua Fonduso ; Traktato pri Nuklea Ne-disvastiĝo ; Afrika Banko por Disvolviĝo ; Afrika Unio ; Grupo pri Teraj Observoj ; Grupo de Afrikaj, Karibaj, kaj Pacifikaj Ŝtatoj ; Araba Fonduso por Ekonomia kaj Socia Disvolviĝo ; Arab Bank for Economic Development in Africa (en) ; Afrika Kontinenta Liberkomerca Areo vd

Lingvoj
Uzata(j) lingvo(j)	sudana araba lingvo, angla lingvo, Tar Gula, Afitti, Tumtum, Kadugli, Keiga, Gumuz, Sillok, El Hugeirat, Ganza, Gule, Sila, Uduk, Yulu, Temein, Kelo, Kanga, Krongo, Wali language, Dilling, Dengebu, moderna norma araba lingvo, Molo, Logorik, Tulishi, Ghulfan, Tese, Masalit, Dongola lingvo, Ingessana, Komo, Kresh, Kadaru, Karko, Birgid, Heiban, Beigo, Tama, Laro, Lafofa, Katla, Fungor, Logol, Koalib, Lumun, Midob, Otoro, Nding, Ngile, Moro, Talodi, Tegali, Nobiin, Shwai, Tagoi, Tocho, Torona, Tiro, Tima, Werni, Zaghawa, Shatt, Nyala, beĝaa lingvo, Berta, Fur, tigrea lingvo, Acheron, Nyimang, Jumjum, Dair, Berti, Burun, malaja lingvo

	Respubliko Sudano
	Republic of the Sudan ; جمهورية السودان‎ ; Jumhūrīyat as-Sūdān ;
Detaloj	Detaloj
	Nacia himno: Nahnu Jund Allah Jund Al-watan
	Nacia devizo: "An-Naṣr lanā" ; ("Venko estas nia")
suverena ŝtato (1956–); lando ; respubliko ; postrestaĵa ŝtato vd
Bazaj informoj
Ĉefurbo	Ĥartumo (kun ĉirkaŭaĵo pli ol 4, eble 5–6 milionoj).
Oficiala(j) lingvo(j)	angla ; araba
Lingvoj
Uzata(j) lingvo(j)	sudana araba lingvo, angla lingvo, Tar Gula, Afitti, Tumtum, Kadugli, Keiga, Gumuz, Sillok, El Hugeirat, Ganza, Gule, Sila, Uduk, Yulu, Temein, Kelo, Kanga, Krongo, Wali language, Dilling, Dengebu, moderna norma araba lingvo, Molo, Logorik, Tulishi, Ghulfan, Tese, Masalit, Dongola lingvo, Ingessana, Komo, Kresh, Kadaru, Karko, Birgid, Heiban, Beigo, Tama, Laro, Lafofa, Katla, Fungor, Logol, Koalib, Lumun, Midob, Otoro, Nding, Ngile, Moro, Talodi, Tegali, Nobiin, Shwai, Tagoi, Tocho, Torona, Tiro, Tima, Werni, Zaghawa, Shatt, Nyala, beĝaa lingvo, Berta, Fur, tigrea lingvo, Acheron, Nyimang, Jumjum, Dair, Berti, Burun, malaja lingvo
Plej ofta(j) religio(j)	islamo ; animismo ; kristanismo
Areo	1,886,068 km² Eraro! Nenombra signifo de nombra parametro! Bonvolu korekti (legu ĉe {{Informkesto lando}} kaj korektu la artikolon);
Loĝantaro	44,909,353 (2021) Eraro! Nenombra signifo de nombra parametro! Bonvolu korekti (legu ĉe {{Informkesto lando}} kaj korektu la artikolon) (2017)
Loĝdenso	21,3 loĝ./km²
Horzono	+3
Interreta domajno	sd
Landokodo	SD
Telefona kodo	249
Plej alta punkto	Deriba Caldera
Plej malalta punkto	Ruĝa Maro
Politiko
Politika sistemo	respubliko, transira registaro
Ŝtatestro	Abdel Fattah al-Burhan (عبد الفتاح البرهان)
Ĉefministro	vacant
Nacia tago	1-a d januaro
Sendependiĝo disde Britio	1-a de januaro 1956
Ekonomio
Valuto	Sudana dinaro ĝis 2007, poste Sudana pundo (SDG)
MEP	laŭ 2018
– suma	$ 177 mlrd
– pokapa	$ 4,232
Membro de
	Organizaĵo por la Malpermeso de Kemiaj Armiloj (1999–); Internacia Civildefenda Organizaĵo (1994–); Multflanka Investado-Garantia Agentejo (1991–); Internacia Centro por Dispozicio de Disputoj pri Investado (1973–); Organizaĵo de Islama Kunlaboro (1969–); Internacia Financa Korporacio (1960–); Internacia Disvolviĝa Asocio (1960–); Tutmonda Pridogana Organizo (1960–); Internacia Telekomunika Unio (1957–); Internacia Banko por Rekonstruo kaj Disvolvigo (1957–); Monda Organizaĵo pri Meteologio (1956–); Unesko (1956–); Unuiĝintaj Nacioj (1956–); Universala Poŝta Unio (1956–); Interpol (1956–); Ligo de Arabaj Ŝtatoj (1956–); Monda Organizaĵo pri Sano ; African Groundnut Council (en) ; Araba Monunua Fonduso ; Traktato pri Nuklea Ne-disvastiĝo ; Afrika Banko por Disvolviĝo ; Afrika Unio ; Grupo pri Teraj Observoj ; Grupo de Afrikaj, Karibaj, kaj Pacifikaj Ŝtatoj ; Araba Fonduso por Ekonomia kaj Socia Disvolviĝo ; Arab Bank for Economic Development in Africa (en) ; Afrika Kontinenta Liberkomerca Areo vd
	v • d • r

Sudano (arabe سودان Sūdān, aŭ السودان‎ as-Sūdān kaj oficiale Respubliko Sudano جمهورية السودان‎ Jumhūrīyat as-Sūdān) estas araba lando en la nordorienta parto de Afriko, ambaŭflanke de la alta Nilo. Ĝia nomo venas el la araba balad as-sūdān, kiu signifas la lando de la nigruloj. Ĝi limas kun Egipto norde, la Ruĝa Maro, Eritreo kaj Etiopio oriente, Suda Sudano sude, Centrafrika Respubliko sudokcidente, Ĉado okcidente kaj Libio nordokcidente. Ĝi estas, laŭ areo, la tria plej granda lando en Afriko. La rivero Nilo dividas la landon en orienta kaj okcidenta duonoj.^[1] Ties hegemonia religio estas Islamo^[2] (70%).

Sudano estis hejmo al nombraj antikvaj civilizoj, kiaj tiuj de la Regno de Kuŝ, Kerma, Nobatia, Aloa, Makuria, Meroe kaj aliaj, plej el kiuj floris laŭlonge de la rivero Nilo. Dum la antaŭdinastia periodo Nubio kaj Nagadana Supra Egipto estis identaj, samtempe evoluigis sistemojn de faraona regado ĉirkaŭ 3300 a.K.^[3] Pro ties proksimeco al Egipto, Sudano partoprenis en la pli ampleksa historio de Proksima Oriento ĉar ĝi estis kristanigita ĉirkaŭ la 6a jarcento, kaj islamigita en la 7a. Kiel rezulto de kristanigo, la Malnova nubia lingvo staras kiel plej antikva registrita lingvo el la Nilo-sahara lingvaro (plej fruaj registroj datas el la 9a jarcento). Nuntempe estas oficialaj la araba lingvo kaj la angla lingvo, kaj ekzistas ankaŭ la nubia lingvo.

Sudano estis la plej granda lando en Afriko kaj en la araba mondo ĝis 2011, kiam Suda Sudano separiĝis al sendependa lando, sekve al sendependiga referendumo. Sudano estas nune la tria plej granda lando en Afriko (post Alĝerio kaj la Demokratia Respubliko Kongo) kaj ankaŭ la tria plej granda lando en la araba mondo (post Alĝerio kaj Saŭdarabio).

Sudano estas membro de Unuiĝintaj Nacioj (1956), de la Afrika Unio, de la Araba Ligo, de la Organizaĵo de Islama Kunlaboro kaj de la Movado de Nealiancitaj Landoj, same kiel estas observanto ĉe la Monda Organizaĵo pri Komerco.^[4]^[5] Ties ĉefurbo estas Ĥartumo, nome politika, kultura kaj komerca centro de la lando. Ĝi estas federala prezidenta reprezenta demokrata respubliko. La politiko de Sudano estas regulata de parlamenta organizo nomata Nacia Asembleo.^[6] La sudana jura sistemo estas bazita sur la ŝario.

Sudano suferas pro kelkaj defioj. Dum multo de la historio de Sudano, la lando suferis pro pliiĝanta etna purigado kaj pro internaj konfliktoj kiaj la du enlandaj militoj kaj la Milito en Darfuro. Sudano suferas pro malalta nivelo de respekto al la homaj rajtoj ĉefe koncerne al la aferoj de etna purigado kaj sklaveco en la lando.^[7]

↑ Collins, Robert On. (2008). A History of Modern Sudan. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-85820-5.
↑ Davison, Roderic H. (1960). “Where is the Middle East?”, Foreign Affairs 38 (4), p. 665–675. doi:10.2307/20029452.
↑ Keita, S.O.Y. (1993). “Studies and Comments on Ancient Egyptian Biological Relationships”, History in Africa 20, p. 129–54. doi:10.2307/3171969.
↑ The World Factbook: Sudan. U.S. Central Intelligence Agency. Arkivita el la originalo je 2019-02-05. Alirita 10a Julio 2011 . Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2019-02-05. Alirita 2015-01-24 .
↑ http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/org6_e.htm
↑ Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2014-12-31. Alirita 2015-01-24 .
↑ , 2009 U.S Dept of State Human Rights Report: Sudan

[1] Collins, Robert On. (2008). A History of Modern Sudan. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-85820-5.

[autogenerated1-2] Davison, Roderic H. (1960). “Where is the Middle East?”, Foreign Affairs 38 (4), p. 665–675. doi:10.2307/20029452.

[Keita,_S.O.Y._1993_129–54-3] Keita, S.O.Y. (1993). “Studies and Comments on Ancient Egyptian Biological Relationships”, History in Africa 20, p. 129–54. doi:10.2307/3171969.

[cia-4] The World Factbook: Sudan. U.S. Central Intelligence Agency. Arkivita el la originalo je 2019-02-05. Alirita 10a Julio 2011 . Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2019-02-05. Alirita 2015-01-24 .

[5] ttp://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/org6_e.htm

[6] Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2014-12-31. Alirita 2015-01-24 .

[2009_Human_Rights_Report-7] , 2009 U.S Dept of State Human Rights Report: Sudan

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Sudano

From Wikipedia, the free encyclopedia · View on Wikipedia