Alfabeto ziriliko

Zirilikoa grezierako alfabetoan oinarritutako alfabeto bat da, batez ere errusierak eta beste hainbat hizkuntzek erabilia, Europa ekialdeko eta antzinako SESBren eragineko eremuan.

Alfabeto zirilikoa Eurasiako hainbat hizkuntzatan erabiltzen den idazketa-sistema da, eta idazketa nazionaltzat dute Europa hego-ekialdeko, Ekialdeko Europako, Kaukasoko, Erdialdeko Asiako, Iparraldeko Asiako eta Ekialdeko Asiako eslaviar, mongoliar, uraldar eta irandar hizkuntzako hainbat herrialdetan, eta hainbat hizkuntza eslaviarretan (errusiera, ukrainera, serbiera, bulgariera, mazedoniera, bielorrusiera) eta ez eslaviarretan erabiltzen da (kazakhera, uzbekera, kirgizera, tajikera, azeriera, gagauzera, Turkmenera, mongoliera).

Letrek eragin greko argia dute, eta, funtsean, Zirilo eta Metodio santuek IX. mendean asmatutako alfabeto glagolitikoan oinarrituta dago, eta eslaviar soinuak soilik ditu. Bizantziar Inperioko misiolari horiek Biblia itzuli zuten herri eslaviarrentzat. Biblia horren hizkuntza, izan ere, eslaviera eklesiastiko zaharra da, Tesalonikan ikasitako dialekto eslaviar batean oinarritua. Eliza ortodoxo errusiarrak hizkuntza hori erabili zuen IX. eta XII. mendeetan. XIV. mendean, eslaviera eklesiastikoa (egun ere erabilia) azaldu zen, gaur egun, Errusiako Eliza ortodoxoak eta beste eliza ortodoxo eslaviar batzuek gurtzarako erabiltzen dutena. Hala, Ziriloren itzulpena lan itzela izan arren eta alfabetoari izena santuak eman dion arren, Klementeren ekarpen propioa handiagoa da.

K.o. IX. mendean, Simeon I.a Handia Bulgariako tsarrak, bere aita Boris I.aren ibilbide kultural eta politikoari jarraituz, Preslav Literatur Eskolan (Bulgariako Lehen Inperioan), beste eskritura bat egitea agindu zuen, alfabeto ziriliko arkaikoa, idazkera glagolitikoa ordezkatuko zuena, lehenago Zirilo eta Metodio santuek eta Bulgarian eskritura eslaviar berria sortu zuten dizipuluek berek egina. Bulgarian idazkera zirilikoaren erabilera 893an egin zen ofizial^[2][3][4].​ 2007ko urtarrilaren 1ean Bulgaria Europar Batasunari atxiki zenean, zirilikoa Europar Batasuneko hirugarren eskritura ofiziala bihurtu zen, latindarraren eta grekoaren atzetik^[5].

1. ↑ Древнерусские берестяные грамоты Грамота №591. .
2. ↑ Dvornik, Francis. (1956). The Slavs: Their Early History and Civilization. Boston: American Academy of Arts and Sciences.
3. ↑ Curta 2006, 221–222 orr. .
4. ↑ Hussey, J. M.; Louth, Andrew. (2010). «The Orthodox Church in the Byzantine Empire» Oxford History of the Christian Church. Oxford University Press, 100 or. ISBN 978-0-19-161488-0..</ref.​​​ Idazkera berria hainbat hizkuntzatan erabilitako alfabetoen oinarri bihurtu zen, bereziki jatorri eslabiar ortodoxokoak eta bulgarieraren eragina zuten hizkuntza ez-eslaviarrak. Mendeetan, eslaviar katoliko eta musulmanek ere zirilikoa erabili zuten (ziriliko bosniarra). 2019an, Eurasian, 250 milioi pertsona inguruk dute beren hizkuntza nazionaletarako alfabeto ofizialtzat; horietatik, Errusiak erdia ordezkatzen du, gutxi gorabehera<ref>List of countries by population
5. ↑ Orban, Leonard. (24 de mayo de 2007). Cyrillic, the third official alphabet of the EU, was created by a truly multilingual European. European Union.