Arroz-soro

Arroz-soroek ^(Heg.) eta irris-alorrek ^(Ipar.)[1] errizikultura egiten den soroak dira, hau da, arroz landaketa eta haren inguruan antolatutako bizimodua, zeinak kultura edo zibilizazio oso bat osatzen duen. Labore lur ureztatuak izan ohi dira, nahiz eta arroza lehor soroetan ere egin daitekeen, XX. mendeaz geroztik teknika hori ia ez da erabiltzen.

Labore-mota hori oso ohikoa da Asiako herrialdeetan tamaina izugarrian, Asia monzonikoaren ezaugarri den nekazaritza-paisaia definituz (nekazaritza irrigatu montzonikoa), non ia monolaborantza den, arazo ekonomikoak (nazioarteko merkatuaren uzta eta kotizazioekiko gehiegizko menpekotasunagatik) eta elikadura-arazoak (noizbehinkako goseteak eta, bereziki, beriberi izeneko abitaminosia) sortu dituena. Klima epelagoko beste leku batzuetan ere badago, hala nola Japoniako nekazaritza tradizionala, aurrekoa ez bezala ureztatua dena, naiz gaur egun atzeraka doan, baina estatuak babestua ingurumena eta bizimodu tradizionala mantentzeko, bere kulturarako funtsezkotzat jotzen baita (K.a. III. mendetik sortua —Yayoi Aroa—, eta denboran oso modu egonkorrean eratua Taikaren erreforman —jori sistema: partzela txikitan banatutako eremu laukizuzenak–)^[2].

Klima tropikaleko eskualde askotan ere badaude (Afrikan edo Amerikan),^[3] eta, hedadura txikiagoarekin, klima epeleko eremuetan ere bai, ureztatzearekin lotuta. Espainian, esaterako, arroz-soroak daude Guadalquivir Beherean, Valentziako Albuferan eta Ebroren deltan. Hezegune ekologiko horiek oso sentikorrak dira nekazaritza-makinen eta produktu fitosanitarioen erabilerarekiko, eta horrek babes-saiakerak eragin ditu, bai eta nekazaritza biologikoaren estatu-babesa ere.

Arrozak baliabide naturaletatik gertu eraiki ohi dira, hala nola, ibaietatik, zingiretatik edo, gutxiagotan, mendi-mazela malkartsuetan. Azken horiek eskuz eta eraikuntzarako material gehiago behar izaten dituzte.

Landaketek ur kantitate handiak behar dituzte ureztatzeko, eta, horrela, uzta hazteko funtsezko ura ematen dute. Bestalde, likidoak ere giro ona ematen du, belar txar espezie askoren hazkundea bertan behera utziz.

Asiar bufaloa da hezeguneetako bizitzarako egokitutako basoilar-animalia bakarra, eta, beraz, maiz erabiltzen dituzte arroz-soroetan, batez ere, prozesua mekanizatu ezin izan den edo mekanizatu nahi izan den Asiako herrixketan.

Arroz-laborantzak ondorio kaltegarriak ditu ingurumenean, metano kantitate handiak sortzen dituztelako. Munduko metanoaren ekoizpena urtean 50 eta 100 milioi tona artekoa izan dela kalkulatu da, arroz-soroen ondorioz.^[4]

1. ↑ Elhuyar Hiztegia
2. ↑ (Gaztelaniaz) Japón, estructuras productivas. .
3. ↑ Ensayo acerca de la ricicultura y su desarrollo en Venezuela (Gaztelaniaz)
4. ↑ ghgonline.org (Ingelesez)