Back مغذيات زهيدة Arabic Bioelementu AST Bioelement BS Bioelement Catalan Bioelement German Bioelemento Spanish Biogénny prvok Slovak Bioelementet Albanian Биоелементи Serbian
Bioelementuak izaki bizidunengan dauden elementu kimikoak dira. Taula periodikoan dauden elementu kimiko gehienak dituzte bizidunek, baina kopuru oso aldakorretan. Adibidez, zelularen % 99 osatzen dute sei elementu hauek: Karbonoa (C), Hidrogenoa (H), Nitrogenoa (N), Oxigenoa (O), Fosforoa (P) eta Sufrea (S).
Sei bioelementu horiei bioelementu primario deritze, izaki bizidunen biomolekula nagusietan (gluzido, lipido, proteina eta azido nukleikoetan) agertzen direlako. Bestalde, bioelementu primarioak ugariagoak dira bizidunengan (biosferan), lurrazalean (litosferan), uretan (hidrosferan) edo atmosferan, baino, hurrengo taulan ikusten denez:
| Elementu | Litosfera- atmosfera- hidrosfera (%) | Giza gorputza (%) |
| Oxigeno (O) | 50,02 | 62,81 |
| Karbono (C) | 0,18 | 19,37 |
| Hidrogeno (H) | 0,95 | 9,31 |
| Nitrogeno (N) | 0,03 | 5,14 |
| Kaltzio (Ca) | 3,22 | 1,38 |
| Fosforo (P) | 0,11 | 0,64 |
| Sufre (S) | 0,11 | 0,63 |
| Sodio (Na) | 2,36 | 0,26 |
| Potasio (K) | 2,28 | 0,22 |
| Kloro (Cl) | 0,20 | 0,18 |
| Magnesio (Mg) | 2,08 | 0,04 |
| Fluor (F) | 0,10 | 0,009 |
| Burdin (Fe) | 4,18 | 0,005 |
| Aluminio (Al) | 7,30 | 0,001 |
| Manganeso (Mn) | 0,08 | 0,0001 |
| Silizio (Si) | 25,80 | — |
Ikusten denez, oxigenoa da gorputzean dagoen bioelementurik ugariena (%62a). Bere proportzioa eta hidrogenoarena (%9a) materia bizidunak duen uraren (H2O) kopuru handiarekin loturik dago.
Bioelementu primarioek berezko ezaugarriak dituzte, bizirako oso egokiak direnak:
- biosferaz gain, atmnosferan, litosferan eta hidrosferan daude. Horrek esan nahi du bizidunek eskura dituztela
- masa atomiko txikia dutenez, eta haien kanpo geruzan elektroi-kopuru egokia dutenez, lotura kobalente sendoak ezartzen dituzte beste elementuekin.
- karbonoa, oxigenoa eta nitrogenoa elektroi-pare bat baino gehiago konpartitzeko gai dira, lotura bikoitzak ezarriz
- oso elektronegatiboak direnez, oxigenoak eta nitrogenoak molekula dipolarrak sortzen dituzte, uretan ongi disolbatzen direnak (hau garrantzi handikoa izanik erreakzio metabolikoetan)
