Franz Liszt

Franz Liszt
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Franz Liszt
Jaiotza	Raiding, 1811ko urriaren 22a
Herrialdea	Hungariako Erresuma  Austriar Inperioa  Austria-Hungariako Inperioa
Bizilekua	birthplace of Franz Liszt (en)
Lehen hizkuntza	alemana
Heriotza	Bayreuth, 1886ko uztailaren 31 (74 urte)
Hobiratze lekua	Q101493105
Heriotza modua	berezko heriotza: pneumonia
Familia
Aita	Adam Liszt
Ama	Anna Liszt
Ezkontidea(k)	Marie d'Agoult
Bikotekidea(k)	ikusi Marie d'Agoult
Seme-alabak	ikusi Cósima Wagner Daniel Liszt (en) Blandine Liszt (en)
Hezkuntza
Heziketa	University of Music and Performing Arts Vienna (en)
Hizkuntzak	frantsesa alemana hungariera
Irakaslea(k)	Adam Liszt (en) Carl Czerny Antonio Salieri Anton Reicha Ferdinando Paër
Ikaslea(k)	ikusi Árpád Szendy (en) Carl Filtsch Antal Siposs (en) Caroline Montigny-Rémaury Eugen d'Albert (en) Hilda Thegerström (en) Anton Urspruch (en) Carl Ludvig Hall (en) Ingeborg Bronsart von Schellendorf (en) Bettina Walker (en) Alexander Siloti (en) José Vianna da Motta (en) Benjamin Johnson Lang (en) Károly Szabados (en) Giovanni Sgambati Margarethe Stern (en) William Dayas (en) Felix Weingartner Julie Rivé-King (en) Martin Krause (en) Carl Tausig (en) Hans von Bülow Frederic Lamond (en) Arthur De Greef (en) Arthur Friedheim (en) Emil von Sauer Moriz Rosenthal (en) Eloísa D’Herbil Peter Wolf (en)
Jarduerak
Jarduerak	classical composer (en) , piano-jotzailea, orkestra zuzendaria, musika-irakaslea, Birtuosoa, musikagilea, idazlea eta apaiz katolikoa
Lantokia(k)	Austria-Hungariako Inperioa Weimar eta Erroma
Enplegatzailea(k)	Franz Liszt Musika Akademia
Lan nabarmenak	ikusi Hamlet (en) Dante Symphony (en) Mazeppa (en) Hungarian Rhapsody No. 1 (en) Hungarian Roidy No. 2 (en)
Jasotako sariak	ikusi Arteetan eta Zientziatan Merituaren Ordena Order of the Golden Spur Bavarian Maximilian Order for Science and Art  (1884) Commander of the Order of Christ honorary doctor of the University of Königsberg Knight of the Order of the Iron Crown (Austria)  (1859)
Influentziak	Niccolò Paganini
Kidetza	Sängerschaft zu St. Pauli Jena (en)
Mugimendua	erromantizismoa
Genero artistikoa	sinfonia musika klasikoa Hungarian folk music (en)
Musika instrumentua	pianoa organoa
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	katolizismoa
Erlijio-ordena	Third Order of Saint Francis (en)

Franz Liszt (hungarieraz: Liszt Ferenc; Doborján^[1], Austriako Inperioa, gaur egun, Austria, 1811ko urriaren 22a - Bayreuth, Alemaniar Inperioa, 1886ko uztailaren 31) erromantizismo garaiko hungariar musikagile, piano-jotzaile eta zuzendaria izan zen^[2].

Hungarieraz Liszt Ferencz^{[Oh 1]} zuen izena​ (Liszt Ferenc erabilera modernoaren arabera)^{[Oh 2]},​ eta 1859tik 1865era arte, ofizialki, Franz Ritter von Liszt izenez ezagutu zuten^{[Oh 3]}.

Liszt ospetsu egin zen Europa osoan XIX. mendean bere interprete-trebezia handiagatik. Bere garaikideek zioten teknikoki garaiko pianista aurreratuena zela, eta, agian, garai guztietako handiena^[3]. Konpositore garrantzitsu eta eragin handikoa izan zen, piano-irakasle bikaina, artearen garapen modernoan nabarmen lagundu zuen orkestra-zuzendaria eta baita beste konpositore eta artista (interpretatzaile edo exekutatzaile) batzuen ongile ere, bereziki Richard Wagner, Hector Berlioz, Camille Saint-Saëns, Edvard Grieg eta Aleksandr Borodínena.

Konpositore gisa, Alemaniako Eskola Berriko («Neudeutsche Schule») ordezkari garrantzitsuenetako bat izan zen. Pianorako obra ugari eta era askotarikoak konposatu zituen (rapsodia, estudio, transkripzio, etab.), pianorako eta orkestrarako estilo kontzertantean, baita orkestra-produkzio zabala ere. Bere garaikide eta ondorengoengan eragina izan zuen, eta XX. mendeko ideia eta joera batzuk aurreratu zituen. Bere ekarpen aipagarrienetako batzuk izan ziren olerki sinfonikoaren asmakuntza; eraldaketa tematikoaren kontzeptua garatu zuen bere esperimentuen zati gisa forma musikalean, eta, harmonian, desbideraketa erradikalak egin zituen^[4].

1. ↑ Austrian Raiding deitua
2. ↑ (Gaztelaniaz) Balaguer, Menene Gras. (1983). El romanticismo: como espíritu de la modernidad. Editorial Montesinos ISBN 978-84-85859-69-6. (Noiz kontsultatua: 2024-05-07).
3. ↑ Horren adierazgarri bat aurki daiteke:(Saffle 1994, 209 orr. ). Safflek 1840ko hamarkadan idatzi zuenez: «Inork ez du zalantzan jartzen hura (Liszt) bizirik dagoen piano-jotzailerik handiena izan zela, ziurrenik garai guztietako pianistarik handiena». Safflek iturririk eman ez zuenez, bere ikuspuntu gisa soilik har daiteke bere deklarazioa.
4. ↑ Searle 1980, 11:28-29 orr. .

Aipuaren errorea: <ref> tags exist for a group named "Oh", but no corresponding <references group="Oh"/> tag was found