Hedy Lamarr

Hedy Lamarr
(1944) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Hedwig Eva Maria Kiesler
Jaiotza	Viena, 1914ko azaroaren 9a
Herrialdea	Austria  (1915eko azaroaren 9a -  1953ko apirilaren 10a)  Ameriketako Estatu Batuak  (1953ko apirilaren 10a -  2000ko urtarrilaren 19a)
Talde etnikoa	Juduak
Lehen hizkuntza	alemana
Heriotza	Casselberry eta Orlando, 2000ko urtarrilaren 19a (85 urte)
Hobiratze lekua	Vienna Central Cemetery (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: gaixotasun kardiobaskularra
Familia
Aita	Emil Kiesler
Ama	Gertrud Kiesler
Ezkontidea(k)	Friedrich Mandl (en)  (1933 -  1937) Gene Markey  (1939 -  1941) John Loder (en)  (1943 -  1947) Teddy Stauffer  (1951 -  1952) W. Howard Lee (en)  (1953 -  1960) Lewis J. Boies (en)  (1963 -  1965)
Seme-alabak	ikusi James Loder (en) Anthony Loder (en) Denise Loder-DeLuca (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	alemana ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	aktorea, asmatzailea, autobiografialaria, gidoilaria, zinema aktorea, zinema ekoizlea, musikaria, modeloa eta animatzailea
Lan nabarmenak	ikusi Ecstasy (en) Samson and Delilah Algiers (en) Experiment Perilous The Strange Woman (en) maiztasun-jauziaren bidezko espektro hedatu
Jasotako sariak	ikusi EFF Award  (1997) National Inventors Hall of Fame  (2014) Izarra Hollywoodeko Ospearen pasealekuan
hedylamarr.com

Hedy Lamarr, izen osoa Hedwig Eva Maria Kiesler^[1] (Viena, Austria, 1914ko azaroaren 9a – Casselberry, Ameriketako Estatu Batuak, 2000ko urtarrilaren 19a^[2]), aktorea eta asmatzailea izan zen. 1941ean maiztasun-jauziaren bidezko espektro hedatuaren (FHSS) teknika bat patentatu zuen, George Antheil musikagilearekin batera^[3]. Honen bidez haririk gabeko telekomunikazioaren bidea ireki zuten (WI-FI). Era berean, Lamarr garai guztietako emakumezko zinema aktore onenetako bat dela jotzen da.^[4][5]

Txekoslovakian film gutxi batzuk egin zituen; famatuena Ecstasy (1933) izan zen. Hemen, Eva Hermann izeneko neskaren papera antzeztu zuen. Garai honetan bere senarrarengandik ihes egin zuen, munizio fabrikatzaile autriar abertsa zena, eta sekretuan Parisa lekualdatu zen.^[6] Londresa bidaiatu zuenean, Louis B. Mayer ezagutu zuen, Metro-Goldwyn-Mayer enpresa burua. Honek, zine-kontratu bat eskaini egin zion Hollywooden lan egiteko.^[7] Hollywooden zinema izar bihurtu zen Algiers filmean egindako antzezlanarekin (1938).^[8] MGMrekin egindako filmen artean hauek ditugu:  Lady of the Tropics (1939), Boom Town (1940), H. M. Pulham, Esq. (1941) eta White Cargo (1942). Arrakastarik handiena Dalilaren rola jokatuz izan zuen, Samson and Delilah filmean (1949), Cecil B. DeMillek zuzendua. Telebistan ere aritu zen bere azken filma kaleratu aurretik, The Female Animal (1958). 1960. urtean Hollywoodeko ospearen pasealekuan izar batekin ohoratu zuten.^[9]

Bigarren mundu gerra hasi zenean, Lamarrek eta George Antheil musikagileak gida sistema baten patentea egin zuten: torpedoak gidatzeko irrati bidezko sistema baten patentea, Aliatuentzat,^[10] Ardatzeko potentzien interferentzien mehatxua gainditzeko. Sistema horrek espektro zabaldua eta maiztasun-jauziko teknologia erabiltzen zituen.^[11] Frekuentzien konmutazioan oinarritutako asmakizunari esker, torpedoak irrati bidez gidatu zitezkeen, etsaiak antzeman gabe.^[12][13] Nahiz eta Estatu Batuetako armadak ez zuen teknologia berri hori hartu 1960ko hamarkada arte, lanaren printzipioak erabili ziren bluetooth teknologia sortzeko. Gainera, metodo horiek antza handia daukate Wi-Fi bertsioetan erabilitako metodoekin.^[14] Lan hori National Inventors Hall of Fame erakundean onartu zuten 2014an.^[15]

1. ↑ (Gaztelaniaz) «Hedy Lamarr, la inventora» Mujeres con ciencia 2015-11-30 (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
2. ↑ (Gaztelaniaz) «Hedy Lamarr, la actriz que inventó el wifi» historia.nationalgeographic.com.es 2019-11-09.
3. ↑ (Gaztelaniaz) «Hedy Lamarr: la actriz que inventó el “wireless”» OpenMind 2014-11-13 (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
4. ↑ (Ingelesez) Lipton, Richard J.. (2013). People, problems, and proofs : essays from Gödel's Lost Letter: 2010. ISBN 978-3-642-41422-0. PMC 868924661. (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
5. ↑ (Ingelesez) Barton, Ruth. (2010). Hedy Lamarr : the most beautiful woman in film. University Press of Kentucky ISBN 978-0-8131-2610-4. PMC 697175256. (Noiz kontsultatua: 2023-04-25).
6. ↑ (Ingelesez) Hedy Lamarr's Great Escape - KnowledgeNuts. 2018-04-04 (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
7. ↑ (Gaztelaniaz) «Los amores de Hedy Lamarr: La Diva de Hollywood que ayudó a inventar el ‘wireless’ :: Coomeva la cooperativa de los profesionales» www.coomeva.coop (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
8. ↑ (Gaztelaniaz) «Charles Boyer y Hedy Lamarr, en Argel» www.canalsur.es (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
9. ↑ (Gaztelaniaz) «Hedy Lamarr» Mondragon Unibertsitatea (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
10. ↑ «EFF: Movie Legend Hedy Lamarr to be Given Special Award at EFF's Sixth Annual Pioneer Awards» web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
11. ↑ (Ingelesez) «Privacy Implications of Hedy Lamarr's Idea» web.archive.org 2015-08-05 (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
12. ↑ (Gaztelaniaz) «Hedy Lamarr: sexo, pianolas y torpedos teledirigidos» Channel Partner 2014-01-07 (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
13. ↑ (Gaztelaniaz) «Hedy Lamarr y el Sistema Secreto de Comunicaciones» Espacio Fundación Telefónica (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
14. ↑ (Ingelesez) «Hedy Lamarr: The Incredible Mind Behind Secure WiFi, GPS And Bluetooth» Forbes (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
15. ↑ (Ingelesez) «Biography: Hedy Lamarr» National Women's History Museum (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).