Helio

Helioa
2 Hidrogenoa ← Helioa → Litioa
2 He                                                                                                                                                                                                                                           Taula periodikoa
Ezaugarri orokorrak
Izena, ikurra, zenbakia	Helioa, He, 2
Serie kimikoa	Gas nobleak
Taldea, periodoa, orbitala	18, 1, s
Masa atomikoa	4,002602 g/mol
Konfigurazio elektronikoa	1s2
Elektroiak orbitaleko	2
Propietate fisikoak
Egoera	gas
Dentsitatea	(0 °C, 101,325 kPa) 0,1786 g/L
Urtze-puntua	(2,5 MPa) 0.95 K (-272,2 °C, -458,0 °F)
Irakite-puntua	4,22 K (-268,93 °C, -452,07 °F)
Urtze-entalpia	0,0138 kJ·mol−1
Irakite-entalpia	0,0829 kJ·mol−1
Bero espezifikoa	(25 °C) 20,786 J·mol−1·K−1
Lurrun-presioa P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k T/K 3 4
Propietate atomikoak
Kristal-egitura	hexagonala
Oxidazio-zenbakia(k)	0
Elektronegatibotasuna	2,00 (Paulingen eskala)
Ionizazio-potentziala	1.a: 2372,3 kJ/mol 2.a: 5250,5 kJ/mol
Erradio atomikoa (kalkulatua)	31 pm
Erradio kobalentea	32 pm
Van der Waalsen erradioa	140 pm
Datu gehiago
Eroankortasun termikoa	(300 K) 0,152
Isotopo egonkorrenak
Helioaren isotopoak iso UN Sd-P D DE (MeV) DP 3He %0,000137* He egonkorra da neutroi batekin 4He %99,999863* He egonkorra da 2 neutroirekin * Balio atmosferikoak, baliteke beste ingurune batean aldatzea.

Helioa elementu kimiko bat da, He ikurra eta 2 zenbaki atomikoa dituena. Ez du kolore, zapore ezta usainik, ez da toxikoa eta ia guztiz inertea da. Gas nobleen zerrendan lehena da. Elementu guztien artean irakite- eta urtze-puntu txikienak dituena da eta gas egoeran dago ezohiko hotz eta presiopean ez bada. Ezohiko presio eta tenperaturak medio soilik lor liteke helioa elementu gutxi batzuekin konbinatzea.

1868. urtean Pierre Janssen astronomo frantsesa izan zen helioa lehen aldiz detektatu zuena, eguzki eklipse batean jasoriko eguzkiko argi espektroan ageri zen argi espektral hori baten erregistroaren bidez. Estatu Batuetako gas naturalaren erreserbetan dago helio erreserbarik handiena eta AEB da helio ekoizlerik handiena. Helioak erabilpen anitz ditu, besteak beste kriogenian, murgilketa sakonerako arnas ekipamenduan, iman supereroaleen errefrigerazioan, helio datatze izeneko datatze sisteman, globo aerostatiko eta zeppelinetan sostengatzaile gisa, babeserako gas bezala aplikazio industrial anitzetan (soldaduretan adibidez)... Helioa arnastuz gero, aldi batez ahotsaren tonua aldatzen du presio uhinak era ezberdinean eroaten baititu (toxikoa ez den arren arriskutsua izan liteke).

Helioa unibertsoko bigarren elementurik arruntena da, baita bigarren elementurik arinena ere. Big Bang-ean sortu ziren elementuetako bat da. Unibertsoan gaur egun sortzen den heliorik gehiena hidrogeno atomoetatik abiatuz sortzen da izarretako fusio nuklearretan. Lurrean, helioa zenbait elementu erradioaktiboren desintegrazioan sortzen da (izatez, alfa desintegrazioan sortzen diren alfa partikulak helio-nukleoak dira). Horrela sortzen diren partikuletako zenbait gas naturalean biltzen dira, eta %7ko kontzentrazioan egotera irits daitezke. Gas naturaletik helioa bereizteko, gasa tenperatura oso txikietaraino hozten da, zatikaturiko destilazio deritzon prozesuaren bidez.

⁴He isotopoa da arruntena, eta nukleoan bi protoi eta bi neutroi ditu. Elektrikoki neutroak diren He atomoek bi elektroi izaten dituzte inguruan. Helioak badu beste isotopo egonkor bat hain arrunta ez dena, ³He hain zuzen, neutroi bakarrekoa. ⁴He-ak, helio arruntak alegia, bi fase eduki ditzake likido egoeran: helio I eta helio II faseak. Bi fase hauek mekanika kuantikoaren ikuspuntutik ikertu ohi dira, bereziki superfluidotasun fenomenoak ulertzeko. Helio likidoa materiaren supereroankortasunean zero absolututik gertu izaten diren aldaketak ikertzeko erabiltzen da.fff