Ihes-abiadura

Ihes-abiadura grabitateak lotzen duen edozein objekturi eman behar zaion abiadura da, gorputz batetik behin betiko urruntzeko. Ihes-abiadura (${\displaystyle v_{e}}$) gorputz edo sistema masiboaren masaren (${\displaystyle M}$) eta gorputzaren eta urruntzen ari den objektuaren masa-zentroak lotzen dituen distantziaren (${\displaystyle r}$) araberakoa da. Ekuazio honen bidez adieraz daiteke, non ${\displaystyle G}$ grabitazio unibertsalaren konstantea den:

${\displaystyle v_{e}={\sqrt {\frac {2GM}{r}}}}$

Nabarmenki, ihes-abiadura ez dago ihes egiten ari den objektuaren masaren menpe. Jaurtiketaren norabidearen menpe ere ez dago, ekuazioaren dedukzioan erakusten den bezala. Lurraren kasuan, itsas mailatik neurtutako ihes-abiadura 11,19 km/s da, hau da, 40.280 km/h. Neurketa hau Lurraren ihes-abiadura izenez ezagutzen da.

Termino orokorragoetan, ihes-abiadura honako baldintza betetzen duen abiadura da: objektu baten energia zinetikoaren eta energia potentzialaren arteko batura zero da. Ihes-abiadura hartu duen gorputz bat ez dago ez gainazalean, ez edozein erradiotako orbita itxi batean.

Objektu horren ihes-abiadura gorputz masibo baten gainazalaren kontrako norabidean doalarik, gorputzetik urrunduko da, etengabe motelduz. Beraz, objektuaren eta gorputzaren arteko distantzia infinitura hurbiltzen den neurrian, abiadura asintotikoki zerora hurbilduko da, inoiz ez itzultzeko. Ihes-abiadura minimoak suposatzen du ez dagoela marruskadurarik (alegia, atmosferak eragindako herrestatze-indarrik), gorputz masiboaren grabitazio-eraginetik ihes egiteko behar den aldiuneko abiadura handituko lukeenik. Bestalde, honek suposatzen du, halaber, bestelako azelerazio edo dezelerazio arrarorik ez dela egongo (esaterako, beste gorputzen eremu grabitatorioek sortutakoa).

M masa eta simetria esferikoa duen (izar baten edo planeta baten moduko) gorputz baten zentrotik distantziara dagoen ihes-abiadura, honako formula honek ematen du:

${\displaystyle v_{e}={\sqrt {\frac {2GM}{r}}}}$

non ${\displaystyle G}$ grabitazio-konstante unibertsala den (${\displaystyle 6,67\times 10^{-11}m^{3}\cdot kg^{-1}\cdot s^{-2}}$) eta ${\displaystyle g=GM/d^{2}}$ eremu grabitatorioaren balioa den, hau da, masa unitate batek, gorputzaren zentrotik d distantziara aske utziko bagenu, jasango lukeen azelerazio grabitatorioa. Adibidez, Lurraren gainazaleko ihes-abiadura 11,186 km/s ingurukoa da (40.270 km/h), eta gainazalean (${\displaystyle d=R_{Lurra}}$) eremu grabitatorioaren balioa 9,8 m/s² ingurukoa da.

Objektu bati emandako hasierako abiadura (${\displaystyle V}$) ihes-abiadura (${\displaystyle v_{e}}$) baino handiagoa bada, asintotikoki hurbilduko da gehiegizko abiadura hiperbolikora (${\displaystyle v_{\infty }}$). Hiru magnitude hauek ondoko ekuazioa betetzen dute:

${\displaystyle v_{\infty }^{2}=v^{2}-v_{e}^{2}}$

Bestela esanda, masa handiko gorputzaren erakarpen grabitatoriotik ihes egin ondoren, objektuaren abiadura izango da.