Kerma

Kerma
Datuak
Herrialdea	Sudan
Sudango estatua	Iparraldeko estatua
Koordenatuak	19°36′03″N 30°24′35″E / 19.600802°N 30.409731°E / 19.600802; 30.409731

Kerma Kerma kulturaren hiriburua izan zen. Gaur egungo Sudanen sortu zen, K.a. 3500 baino lehen.^[1][2] Kerma hiria antzinako Nubiako aztarnategi arkeologikorik handienetako bat da. Hamarkadak eman ditu indusketa eta ikerketa zabalak, han aurkitu baitira milaka hilobi eta Mendebaldeko/Behe Deffufa inguratzen duen hiri nagusiko bizitegiak, besteak beste.

Gaur egun Kerma kokatuta dagoen tokia K.a. 8350 inguruan ezarri zuten ehiztariek, Mesolitoan. K.a. 5550 eta 5150 bitartean, tokia, gehienbat, abandonatua izan zen, denbora tarte honetan Niloren jarioa gutxitu zelako. Bigarren okupazio aldi bat K.a. 4050 eta K.a. 3450 bitartean gertatu zen, Nilo Zuritik zetorren jario txiki baten ondorio izan zitekeena. ^[3] K.a. 3000 inguruan, nekazaritza garatu zen eta Kermaren inguruan tradizio kultural bat hasi zen. ^[4][5] Kerma hiri handi batean bihurtu zen, Mendebaldeko Deffufa izeneko tenplu handi baten inguruan eraikia izan zena,^{[6] [7]} K. a. 2550 eta 1550 artean eratutako estatuko gizarte bat. Erregistro arkeologikoak erakusten du K.a. 1750. urtearen inguruan abereen hazkuntza nabarmen murriztu zela.^[8] Kobrearen metalurgia-probak  K. a. 2200 eta  K. a. 2000 bitartean agertzen dira . ^[9]Benetako ehorzketen hiriburu eta leku bezala, Kermak gizarte honetan dagoen gizarte-egitura konplexua argitzen du.

1. ↑ Emberling, Geoff. (2011). Nubia: ancient kingdoms of Africa [exhibition, New York,] the Institute for the Study of the Ancient World, New York University, March 11-June 12, 2011. Institute for the Study of the Ancient World at New York University ISBN 978-0-615-48102-9. (Noiz kontsultatua: 2024-12-18).
2. ↑ Bonnet, Charles, ed. (2006). The Nubian Pharaohs: black kings on the Nile. (1. publ. argitaraldia) American University in Cairo Press ISBN 978-977-416-010-3. (Noiz kontsultatua: 2024-12-18).
3. ↑ Honegger, Matthieu; Williams, Martin. (2015-12). «Human occupations and environmental changes in the Nile valley during the Holocene: The case of Kerma in Upper Nubia (northern Sudan)» Quaternary Science Reviews 130: 141–154.  doi:10.1016/j.quascirev.2015.06.031. ISSN 0277-3791. (Noiz kontsultatua: 2024-12-18).
4. ↑ Honegger, Matthieu. (2014). Aux origines des pharaons noirs: 10.000 ans d'archéologie en Nubie [exposition, Neuchâtel, Laténium, du 3 septembre 2014 au 17 mai 2015]. Laténium fondation Kerma ISBN 978-2-9700394-7-1. (Noiz kontsultatua: 2024-12-18).
5. ↑ (Ingelesez) Le Moyne, Charles; Roberts, Patrick; Hua, Quan; Bleasdale, Madeleine; Desideri, Jocelyne; Boivin, Nicole; Crowther, Alison. (2023-02-02). Hart, John P. ed. «Ecological flexibility and adaptation to past climate change in the Middle Nile Valley: A multiproxy investigation of dietary shifts between the Neolithic and Kerma periods at Kadruka 1 and Kadruka 21» PLOS ONE 18 (2): e0280347.  doi:10.1371/journal.pone.0280347. ISSN 1932-6203. (Noiz kontsultatua: 2024-12-18).
6. ↑ Emberling, Geoff. (2011). Nubia: ancient kingdoms of Africa: [exhibition. ] Institute for the Study of the Ancient World at New York University ISBN 978-0-615-48102-9. PMC 715263813. (Noiz kontsultatua: 2024-12-18).
7. ↑ Emberling, Geoff; Minor, Elizabeth. (2022-04-12). «Early Kush» The Oxford History of the Ancient Near East: Volume III (Oxford University Press): 101–146. ISBN 978-0-19-068760-1. (Noiz kontsultatua: 2024-12-18).
8. ↑ (Ingelesez) Honegger, Matthieu; Williams, Martin. (2015-12). «Human occupations and environmental changes in the Nile valley during the Holocene: The case of Kerma in Upper Nubia (northern Sudan)» Quaternary Science Reviews 130: 141–154.  doi:10.1016/j.quascirev.2015.06.031. (Noiz kontsultatua: 2024-12-18).
9. ↑ (Ingelesez) Chirikure, Shadreck. (2015). Metals in Past Societies: A Global Perspective on Indigenous African Metallurgy. Springer International Publishing  doi:10.1007/978-3-319-11641-9. isbn 978-3-319-11640-2.. ISBN 978-3-319-11640-2. (Noiz kontsultatua: 2024-12-18).