Kimioterapia

Kimioterapia
Deskribapena
Mota	minbiziaren tratamendua kimioterapia
Sortzen du	oka min onkologikoa
Identifikatzaileak
MedlinePlus	002324
eMedicine	002324

Kimioterapia (askotan kimio laburtua) minbiziaren aurkako botika bat edo gehiago (agente kimioterapeutikoak edo agente alkilatzaileak) erregimen estandar batean erabiltzen dituen minbiziaren aurkako tratamendu-mota da, sendatzeko asmoarekin eman daitekeena (horrek ia beti farmakoen konbinazioak inplikatzen ditu), edo helburu bakartzat bizitza luzatzea edo sintomak arintzea izan dezakeena (kimioterapia aringarria). Kimioterapia minbiziaren farmakoterapiara berariaz dedikatzen den diziplina medikoko kategoria nagusietako bat da, onkologia medikoa deitzen dena^[1][2].

Gaur egun, kimioterapia terminoak zelula barneko pozoien erabilera ez-espezifikoari egiten dio erreferentzia, mitosia inhibitzeko (zatiketa zelularra) edo DNAn kalteak eragiteko (DNAren konpontzeak kimioterapia areagotu ahal izateko)^[3]. Esanahi horrek kanpoan uzten ditu zelulaz kanpoko seinaleak blokeatzen dituzten agente selektiboenak (seinaleen transdukzioa). Hormona endokrino klasikoetatik (batez ere, bularreko minbizirako estrogenoak eta prostatako minbizirako androgenoak) datozen hazkundea sustatzen duten seinaleak inhibitzen dituzten diana molekular edo genetiko espezifikodun terapiei terapia hormonal deritze orain. Hazkuntza seinaleen beste inhibizio batzuk, tirosina kinasa hartzaileei lotutakoak adibidez, zuzendutako terapiak dira.

Farmakoen erabilera, izan kimioterapia, hormona terapia edo zuzendutako terapia, minbizirako terapia sistemikoa da: odol-korrontean (sisteman) sartzen dira eta, beraz, minbizia gorputzeko edozein lekutan trata dezakete. Terapia sistemikoa tokiko beste terapia batzuekin erabiltzen da askotan (aplikatzen diren lekuan soilik eragiten duten tratamenduak), hala nola erradioterapia, kirurgia eta hipertermia.

Agente kimioterapeutiko tradizionalak zitotoxikoak dira, zelulen zatiketa (mitosia) oztopatzen dutelako, baina minbizi-zelulek agente horiekiko duten sentikortasuna oso aldakorra da. Hein handi batean, kimioterapia zelulak kaltetu edo estresatzeko modutzat har daiteke, eta horrek zelulen heriotza ekar dezake, apoptosia hasiz gero. Kimioterapiaren albo-ondorio asko azkar zatitzen diren zelula normalei eragindako kalteari egotz dakizkioke eta, beraz, farmako anti-mitotikoekiko sentikorrak dira: hezur-muineko zelulak, digestio-hodia eta ile-folikuluak. Horrek kimioterapiaren albo-ondorio ohikoenak eragiten ditu: mielosupresioa (odol-zelulen ekoizpena murriztea; horregatik, immunosupresioa ere gertatzen da), mukositisa (digestio-hodiaren estalduraren hantura) eta alopezia (ilea erortzea). Immunitate-zeluletan (bereziki linfozitoetan) duten eragina dela eta, farmako kimioterapikoak zenbait gaixotasunetan erabiltzen dira, eta gaixotasun horiek immunitate-sistemak bere buruarekiko duen hiperaktibitate kaltegarriaren (autoimmunitate deritzonaren) ondorio dira. Horien artean daude artritis erreumatoidea, lupus eritematoso sistemikoa, esklerosi anizkoitza, baskulitisa eta beste asko.

1. ↑ Alfarouk, Khalid O.; Stock, Christian-Martin; Taylor, Sophie; Walsh, Megan; Muddathir, Abdel Khalig; Verduzco, Daniel; Bashir, Adil H. H.; Mohammed, Osama Y. et al.. (2015-07-15). «Resistance to cancer chemotherapy: failure in drug response from ADME to P-gp» Cancer Cell International 15 (1): 71.  doi:10.1186/s12935-015-0221-1. ISSN 1475-2867. PMID 26180516. PMC PMC4502609. (Noiz kontsultatua: 2025-01-02).
2. ↑ (Ingelesez) Johnstone, Ricky W.; Ruefli, Astrid A.; Lowe, Scott W.. (2002-01-25). «Apoptosis: A Link between Cancer Genetics and Chemotherapy» Cell 108 (2): 153–164.  doi:10.1016/S0092-8674(02)00625-6. ISSN 0092-8674. PMID 11832206. (Noiz kontsultatua: 2025-01-02).
3. ↑ (Ingelesez) Rajman, Luis; Chwalek, Karolina; Sinclair, David A.. (2018-03-06). «Therapeutic Potential of NAD-Boosting Molecules: The In Vivo Evidence» Cell Metabolism 27 (3): 529–547.  doi:10.1016/j.cmet.2018.02.011. ISSN 1550-4131. PMID 29514064. PMC PMC6342515. (Noiz kontsultatua: 2025-01-02).