Back قشرة مخية Arabic Corteya cerebral AST بئیین کورتکسی AZB Кара вялікіх паўшар’яў Byelorussian Мозъчна кора Bulgarian Moždana kora BS Escorça cerebral Catalan توێکڵی مێشک CKB Mozková kůra Czech Hjernebark Danish
| Kortex zerebral | |
|---|---|
 | |
| Xehetasunak | |
| Konponenteak | Intsula |
| Identifikadoreak | |
| Latinez | pallium eta cortex cerebri |
| MeSH | A08.186.211.200.885.287.500 |
| TA | A14.1.09.003 eta A14.1.09.301 |
| FMA | 61830 |
| Terminologia anatomikoa | |
Kortex zerebrala edota garun-azala[1], garun hemisferioen azalera estaltzen duen nerbio geruza da. Garun azalean pertzepzioa, irudimena, pentsamendua, gogoeta, arrazoiketa eta erabakia gauzatzen dira. Materia grisezko azal fin bat da, normalki 6 geruzez osaturikoa. Azal fin hau oso zirkungaratua dagoenez, 2500 cm²-ko azalera izatera iris daiteke. Azal honek 10.000 milioi neurona eta 50 triloi sinapsi dauzka. Neurona sare hauek makroskopikoki, alegia, begi-bistara, materia gris gisa ikusten dira. Egitura nahiz filogenetika ikuspuntutik azalaren hiru geruza nabarmentzen dira:
- Isoazala (edo neoazala), garun bilakaeran agertutako azkena, gogoeta prozesuen arduraduna, hots, garunaren atal kontzientea.
- Paleoazala, usaimenaren geruza.
- Arkiazala, hipoeremuaren eraketaz osatua, honakoa garunaren atal "animalia" edo senarena da, biziraupena, erreakzio automatikoa eta prozesu fisiologikoetaz arduratzen den atala.
Filogenetikoki garun azala, nerbio sistema zentralaren beste atal batzuekin parekatuz gero, erlatiboki oraintxu agertu da. Dena den, garun azalean bertan, berriagoak diren eta informazioa prozesatzeko gaitasuna duten atal eraginkorragoak ere nabarmendu daitezke:
- Neokortexa, Erregistro Sinbolikoaren oinarrizko atala
- Lobulu tenporala, oinarrizko entzumen geruzan, soinu ezaugarriak atzematen dituzten neuronak dauzka. Mintzaeraren ulermena, oroimena eta ikasketarekin lotura duten neuronak ere badauzka.
- Lobulu frontalak nagusiki oinarrizko geruza motorra du, honetan gorputzaren giharrak kontrolatzen dituzten neuronak daude. Gorputz atal bakoitzaren arabera antolatua dago.
- Lobulu parietalean oinarrizko geruza somatosentsoriala du, ukimenarekin lotura duten neuronak dauzka, hau ere gorputz atal bakoitzaren arabera antolatua dago.
- Lobulu okzipitalak oinarrizko ikusmenaren geruza du, garunaren behealdean dago, eta begi erretinak atzematen duen informazio bisuala prozesatzen du.
- ↑ Euskalterm: [Hiztegi Terminologikoa] [2011]