Marokoko arkitektura

Marokoko arkitekturak Marokoko geografia anitza eta historia luzea islatzen ditu, migrazioaren eta konkista militarraren bidez kolono-boladek markatuta. Ondare arkitektoniko honek antzinako leku erromatarrak, Islamiar arkitektura historikoa, tokiko herri-arkitektura, XX. mendeko arkitektura kolonial frantsesa eta arkitektura modernoa barne hartzen ditu.

Marokoko arkitektura tradizionalaren zati handi bat, islamiar garaian, VII. mendetik aurrera, garatu zen estiloak markatzen du. Arkitektura hori arkitektura moriskoaren tradizio zabalago baten parte zen, eta Magreb (Maroko, Aljeria eta Tunisia) zein Al-Andalus (Espainia eta Portugal musulmanak) bereizi zituen. Afrikako iparraldeko berbereen kulturaren, islamaren aurreko Espainiaren (erromatarra, bizantziarra eta bisigotikoa) eta Ekialde Islamiarreko korronte artistiko garaikideen eraginak nahastu zituen, mendeetan zehar estilo bakarra osatzeko, ezaugarri bereizgarriekin: ferra-arkua, riad lorategiak eta zurezko eredu geometriko eta arabesko landuak egurrean, iztuku zizelkatua eta zellige mosaikoak.

Marokoko arkitektura berberea Marokoko gainerako arkitekturatik erabat bereizita ez badago ere, egitura eta estilo arkitektoniko asko tradizioz berbereak izan diren edo berbereak nagusi diren eskualdeekin argi eta garbi lotuta daude, hala nola Atlas mendilerroa eta Sahara eta Aurresahara eskualdeak.^[1] Eskualde horiek, gehienak landa-eremukoak, kasbah (gotorlekuak) eta ksar (herri gotortuak) ugarik markatzen dituzte, geografiak eta tokiko gizarte-egiturek moldatuak. Ezagunenetako bat Ait-Ben-Hadou da. Oro har, lur zapalduz eginak dira, eta tokiko irudi geometrikoekin apainduak.^[2] Inguratzen zituzten beste korronte artistiko historikoetatik isolatuta egotetik urrun, Marokoko eta Afrika iparralde osoko herri berebereek arkitektura islamiarraren formak eta ideiak beren baldintzetara egokitu zituzten eta, aldi berean, Mendebaldeko arte islamikoa osatzen lagundu zuten, batez ere almorabide, almohade eta marindarren menderatze-mendeetan zehar izan zuten domeinu politikoan.^[1]

Marokoko arkitektura modernoak XX. mende hasierako Art Décoren adibide asko eta tokiko arkitektura neoarabiarra barne hartzen ditu. Arkitektura hori herrialdearen okupazio kolonial frantziar eta espainiarrean eraiki zen 1912 eta 1956 artean (edo 1958 arte Espainiarentzat). XX. mendearen amaieran, Marokok bere independentzia berreskuratu ondoren, eraikin berri batzuek Marokoko arkitektura eta motibo tradizionalei omenaldia egiten jarraitu zuten (baita arkitekto atzerritarrek diseinatu zituztenean ere), Mohamed V erregearen mausoleoa (1971n amaitua) eta Casablancako Hassan II.aren meskita erraldoia (1993an amaitua) adibidetzat hartuta.^[3] Arkitektura modernista ere nabarmena da eraikuntza garaikideetan, ez bakarrik eguneroko egituretan, baita ospe handiko proiektuetan ere.^[4][5]

1. ↑ ^{a b} Golvin, Lucien. (1989). «Architecture berbère» Encyclopédie Berbère (6): 865–877.  doi:10.4000/encyclopedieberbere.2582..
2. ↑ «Ksar of Ait-Ben-Haddou» UNESCO World Heritage Centre.
3. ↑ «Hassan II Mosque» Archnet.
4. ↑ «Desert Blooms: The Contemporary Architecture of Morocco - Architizer Journal» Journal 2019-07-02.
5. ↑ «Modern Morocco: Building a New Vernacular» ArchDaily 2019-11-26.