Nano marroi

T motako nano marroi baten kontzeptu artistikoa
Konparazioa: nano marroi gehienak Jupiter baino txikixeagoak dira ( % 15-20),[1] baina 80 aldiz masiboagoak izaten jarraitzen dute, dentsitate handiagoa dutelako. Irudia ez dago eskalan; Jupiterren erradioa Lurrarena baino 10 aldiz handiagoa da, eta Eguzkiaren erradioa Jupiterrena baino 10 aldiz handiagoa.

Nano marroi bat, planeta erraldoi gaseoso masiboenen eta hain masiboak ez diren izarren artean masa bat duen objektu subestelar mota bat da, Jupiterrena (MJ) baino 13-80 aldiz handiagoa.[2][3]

Sekuentzia nagusiko izarrek ez bezala, nano marroiek ez dute euren nukleoetan hidrogeno arruntaren fusio nuklear iraunkorra (1H) eragiteko adina masa hartzen. Horregatik, nano marroiei, batzuetan, huts egindako izarrak deitzen zaie. Hala ere, deuterioa (2H) eta litioa (7Li) fusionatu ditzaketela uste da, euren masa 65 MJ baino handiagoa bada.[3] Hidrogenozko errekuntza iraunkor bat abiarazteko behar den gutxieneko masa Nazioarteko Astronomia Batasunak gaur egun erabiltzen duen definizioaren goiko muga da, ~13 MJ deuterioko errekuntzaren gutxieneko masa, planetak dauden klasearen beheko muga den bitartean.[3][2]

Nano marroiak euren eraketa prozesuak hobeto definituko ote lituzkeen ere eztabaidatzen da, fusio nuklearraren erreakzioetan oinarritutako masa muga teorikoek baino.[4] Interpretazio honen arabera, nano marroiak izar eraketa prozesuko masa txikieneko produktuak irudikatzen dituzten objektuak dira, planetak izar bat inguratzen duen akrezio disko batean eratutako objektuak diren bitartean. Uste denez, aurkitutako objektu libre hotzenek, WISE 0855 kasu, baita ezagutzen diren masa txikiagoko objektu gazteek ere, PSO J318.5-22 kasu, 13 MJtik beherako masak dituzte, eta, beraz, batzuetan, planeta interestelar edo nano marroitzat hartu behar diren anbiguotasunagatik, masa planetarioko objektuak deitzen zaie. Nano marroien inguruan orbitatzen duten masa planetarioko objektuak daudela ezagutzen da, 2M1207b, MOA-2007-BLG-192Lb, 2MASS J044144b eta Oph 98 B kasu.

Astronomoek objektu autoluminosoak euren espektru klasearen arabera sailkatzen dituzte, azaleko tenperaturari estuki lotutako bereizketa bat, eta nano marroiek M, L, T eta Y. motak okupatzen dituzte.[4][5] Nano marroiek hidrogenoaren fusio egonkorrik ez dutenez, denborarekin hoztu egiten dira, pixkanaka azken espektro motetatik igaroz zahartzen diren heinean.

Izenaren arren, begi hutsez nano marroiek kolore ezberdinekoak dirudite tenperaturaren arabera.[4] Beroenak, ziuraski, laranjatuak edo gorriak dira,[6] nano marroirik hotzenek, giza begiarentzat, magenta itxura izango luketen bitartean.[4][7] Nano marroiak erabat konbektiboak izan daitezke, geruzarik eta sakontasunaren araberako bereizketa kimikorik gabe.[8]

1960ko hamarkadan bere existentziari buruz teorizatu zen arren, 1990eko hamarkadaren erdialdera arte ez ziren anbiguotasunik gabeko lehen nano marroiak aurkitu. Nano marroiek azaleko tenperatura baxuak dituztenez, ez dira oso distiratsuak ageriko uhin luzeretan, eta euren argiaren zatirik handiena infragorrian igortzen dute. Infragorri trebeenak detektatzeko gailuak iristearekin batera, milaka nano marroi identifikatu dira.

Ezagutzen diren nano marroi hurbilenak Luhman 16 sisteman daude, L eta T motako nano marroi bitar bat, 6,5 argi urteko distantziara. Luhman 16 Eguzkitik gertuen dagoen hirugarren sistema da, Alfa Centauri eta Barnarden izarraren ondoren.

  1. Sorahana, Satoko; Yamamura, Issei; Murakami, Hiroshi. (2013-03-26). «On the Radii of Brown Dwarfs Measured with AKARI Near-Infrared Spectroscopy» The Astrophysical Journal 767 (1): 77.  doi:10.1088/0004-637X/767/1/77. ISSN 0004-637X. (Noiz kontsultatua: 2021-06-05).
  2. a b «Untitled Document» web.archive.org 2006-09-28 (Noiz kontsultatua: 2021-06-05).
  3. a b c (Ingelesez) Wethington, Nicholos. (2008-10-06). «Dense Exoplanet Creates Classification Calamity» Universe Today (Noiz kontsultatua: 2021-06-05).
  4. a b c d (Ingelesez) Burgasser, Adam J.. (2008). «Brown dwarfs: Failed stars, super Jupiters» Physics Today 61 (6): 70.  doi:10.1063/1.2947658. ISSN 0031-9228. (Noiz kontsultatua: 2021-06-05).
  5. (Ingelesez) Cushing, Michael C.. (2014). Joergens, Viki ed. «Ultracool Objects: L, T, and Y Dwarfs» 50 Years of Brown Dwarfs: From Prediction to Discovery to Forefront of Research (Springer International Publishing): 113–140.  doi:10.1007/978-3-319-01162-2_7. ISBN 978-3-319-01162-2. (Noiz kontsultatua: 2021-06-05).
  6. (Ingelesez) «If Brown Isn't a Color, What Color are Brown Dwarfs?» Universe Today 2009-01-06 (Noiz kontsultatua: 2021-06-05).
  7. Burrows, Adam; Hubbard, W. B.; Lunine, J. I.; Liebert, James. (2001-09-24). «The Theory of Brown Dwarfs and Extrasolar Giant Planets» Reviews of Modern Physics 73 (3): 719–765.  doi:10.1103/RevModPhys.73.719. ISSN 0034-6861. (Noiz kontsultatua: 2021-06-05).
  8. (Ingelesez) DNews. «Violent Storms Rage on Nearby Brown Dwarf - Seeker» www.seeker.com (Noiz kontsultatua: 2021-06-05).

From Wikipedia, the free encyclopedia · View on Wikipedia

Developed by Nelliwinne