Saladin I.a

Saladin I.a
Irudi gehiago
emir of Kerak (en) 1188 - 1188 - Al-Adil I.a → Diyar Bakr (en) Emir 1185 - 1193 Aleppoko emirra 1183 - 1193 - Az-Zahir Ghazi (en) → Damaskoko sultan 1174 - 1193 - Al-Afdal ibn Salah ad-Din → Egiptoko sultan 1169 - 1193 - Al-Aziz Uthman (en) → Vizier of the Fatimid Caliphate (en) 1169 - 1174 ← Shirkuh (en)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	يُوسُف بن نجم الدين أيُّوب
Jaiotza	Tikrit Castle (en) , 1137
Talde etnikoa	Etnia kurdua
Heriotza	Damasko, 1193ko martxoaren 4a (54/55 urte)
Hobiratze lekua	Aziziyeh Madrasa (en)
Heriotza modua	: gaixotasun infekziosoa
Familia
Aita	Karim Ali Abdallah Ayoub
Ama	Sitt al-Mulk Khatun
Ezkontidea(k)	Ismat ad-Din Khatun (en)
Seme-alabak	ikusi Al-Afdal ibn Salah ad-Din Al-Aziz Uthman (en) Az-Zahir Ghazi (en)
Haurrideak	ikusi Turan-Shah Al-Adil I.a Rabia Khatoon Tughtakin ibn Ayyub Sitt al-Sham Nur al-Din Shahanshah
Familia	ikusi Shirkuh (en) (aitaldeko osaba)
Leinua	Aiubtar leinua
Hezkuntza
Hizkuntzak	arabiera kurduera
Jarduerak
Jarduerak	militarra eta gobernadorea
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkak	Crusader invasions of Egypt (en) Battle of Montgisard (en) Siege of Kerak (en) Battle of Marj Ayyun (en) Battle of Jacob's Ford (en) Battle of Belvoir Castle (en) Battle of Al-Fule (en) Battle of Cresson (en) Hattingo gudua Siege of Jerusalem (en) Siege of Tyre (en) Akreko setioa Battle of Arsuf (en) Battle of Jaffa (en) Battle of the Horns of Hama (en)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	islama sunismoa

Saladin I.a^[1][2] edo An-Nasir Salah ad-Din Yusuf ibn Ayyub (arabieraz: صلاح الدين يوسف بن أيوب‎, Ṣalāḥ ad-Dīn Yūsuf ibn Ayyūb, (Jusuf, Aiuben semea); kurdueraz: سەلاحەدینی ئەییووبی, Selahedînê Eyûbî; Tikrit, 1137 – Damasko, 1193ko martxoaren 4a)^[3], Egiptoko sultan ayyubtarra izan zen 1171-1193 urteetan, eta Siriakoa, 1174-1193 bitartean. Historiako agintari islamikorik handienetakoa izan zen.

Islamaren defendatzailea, bereziki sunismoarena, Ekialde Hurbila batu zuen, politikaren eta erlijioaren aldetik, kristauei aurre eginez eta Abbastar Kalifa-herriko kultu ofizialetik urrun zeuden edozein doktrina amaiaraziz. Bereziki ezaguna da Lurralde Santuak (Mesopotamia, Yemen, Al-Hijaz eta Libia)^[4] gurutzatuei kentzeagatik eta Jerusalem musulmanei itzultzeagatik. Gertaera hura kolpe latza izan zen Mendebaldearentzat, eta beste gurutzada bat antolatu zen Rikardo I.a Ingalaterrakoa buru zela eta mitikoa bihurtu zena, bai kristauentzat, bai musulmanentzat.

Bere osaba Shirkurekin, Zengid leinuko jeneralarekin batera, Saladin Fatimar Egiptora bidali zuten 1164an, Nur ad-Din gobernari zengidarraren aginduz eta Shawar al-Adid laguntzeko al-Adid fatimar kalifa nerabearen bisir gisa berrezartzen. Hala ere, Shawar bisir kargura itzuli zenean, bera eta Shirkuren arteko botere borroka piztu zen. Saladinek, bitartean, mailak igo zituen fatimar gobernuaren barruan gurutzatuen erasoen aurka lortutako garaipen militarrei esker, baita al-Adidekin zuen gertutasun pertsonalari esker ere. Shawar erahil zuten, eta Shirku 1169an hil zen, eta, ondoren, al-Adidek Saladin bere bisir izendatu zuen. Karguan egon zen bitartean, Saladin, sunita bera, egoera fatimarra hondatzen hasi zen, eta, 1171ean, al-Adid hil ondoren, Kairon zentratuta zegoen fatimar xii-ismailiar Kalifa-herria abolitu zuen, eta Egipto birlerrokatu zuen Bagdaden zentratutako Abbastar Kalifa-herriarekin.

Hurrengo urteetan, Saladinek gurutzatuen aurkako erasoak gidatu zituen Palestinan; Yemenen konkista arrakastatsua agindu zuen, eta, Egipton, fatimarren aldeko matxinadak saihestu zituen. 1174an, Nur al-Din hil eta gutxira, Saladinek Siria konkistatu zuen, eta modu baketsuan sartu zen Damaskon, bere gobernadoreak hala eskatuta. 1175eko erdialderako, Saladinek Hama eta Homs konkistatu zituen, Siriako printzerrietako agintari ofizialak ziren beste zengidar jaun batzuen etsaitasuna eraginez. Ondoren, 1175ean, Hamako Adarren guduan zengidarrak garaitu zituen, eta al-Mustadi abbastar kalifak «Egipto eta Siriako Sultan» izendatu zuen. Saladinek konkista berriak egin zituen Siria iparraldean eta Mesopotamia Garaian, eta bere bizitzaren aurkako bi atentatuetatik ihes egin zuen, 1177an Egiptora itzuli baino lehen hango arazo lokalei aurre egiteko. 1182rako, Saladinek Siria islamiarraren konkista burutua zuen Alepo harrapatu ondoren, baina ez zuen lortu Mosulen zengidarren gotorlekua hartzea.

Saladinen agindupean, armada ayyubtarrak gurutzatuak garaitu zituen Hattineko Adarren gudu erabakigarrian, 1187an, Jerusalem harrapatuz eta musulmanen nagusitasun militarra berrezarriz ekialdean. Gurutzatuen Jerusalemgo Erresumak XIII. mendearen amaierara arte iraun bazuen ere, 1187ko porrotak inflexio-puntua ezarri zuen eskualdean, potentzia musulmanen aurkako ahalegin militar kristauan. Saladin Damaskon hil zen 1193an, aberastasun pertsonalaren zati handi bat bere menpekoei eman ondoren. Haren ospeak denbora gainditu zuen, eta Erdi Aroko zintzotasunaren ikur bihurtu zen, baita bere etsaientzat ere. Omeien meskitaren ondoko mausoleo batean dago lurperatuta. Musulmanen kultura eta erlijioan duen garrantziaz gain, kurduen, turkiarren eta arabiarren kulturetan asko gurtzen dute Saladin. Historiako pertsona kurdu famatuenentzat jo izan da maiz.

1. ↑ Euskaltzaindia. (2016-09-30). (PDF) 181. araua: Erdi Aroko pertsona-izenak. Iruñea, 14 or..
2. ↑ Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak, hezkuntza.ejgv.euskadi.eus
3. ↑ Malcolm Lyons and D.E.P. Jackson, "Saladin: The Politics of the Holy War", pg. 2.
4. ↑ The Columbia Encyclopedia, 6.ª edición. 2001-05 Columbia University Press. [1]