Shock zirkulatorio

Shock zirkulatorioa zirkulazio-sistemarekin izandako arazoen ondorioz, gorputzeko ehunetara behar beste odol iristen ez den egoera da^[1][2]. Shockaren hasierako sintomak honakoak izan ditzakete: ahultasuna, bihotz-maiztasun azkarra, arnasketa azkarra, izerdia, antsietatea eta egarria areagotzea^[1]. Horren ondoren, nahasmena, konorterik eza edo bihotz-gelditzea gerta daitezke, konplikazioek okerrera egiten baitute^[1].

Shock lau mota nagusitan banatzen da, berau sortzen duen oinarrizko kausaren arabera: bolumen txikia, kardiogenikoa, buxatzailea eta shock banatzailea^[2]. Bolumen txikiko shocka, shock hipobolemiko ere esaten zaiona, odolustearen, beherakoaren edo oka egitearen ondorio izan daiteke^[1]. Shock kardiogenikoa bihotzekoak edo kontusio kardiako batek eragin dezake^[1]. Shock buxatzailea bihotz-tapoien edo tentsiopeko pneumotoraxaren ondorio izan daiteke^[1]. Shock distributiboa septizemiagatik, anafilaxiagatik, goiko orno-muineko lesioagatik edo gaindosi jakin batzuengatik gerta daiteke^[1][3].

Diagnostikoa sintomen, miaketa fisikoaren eta laborategiko proben konbinazioan oinarritzen da^[2]. Pultsu-presioa murrizteak (arteria-presio sistolikoa ken arteria-presio diastolikoa) edo bihotz-maiztasun bizkorrak kezka eragiten dute^[1]. Bihotz-maiztasuna arteria-presio sistolikoaz zatituta (talka-indizea (SI) deitzen zaio), 0,8 baino handiagoa izateak diagnostikoa egiten laguntzen du, arteria-presio baxuak edo bihotz-maiztasun azkar isolatuak baino gehiago^[4][5].

Shockaren tratamendua berau sor dezakeen kausan oinarritzen da^[2]. Irekitako arnasbidea eta arnasketa nahikoa ezarri behar dira^[2]. Edonolako etengabeko odol-jarioa eten egin behar da, eta horretarako kirurgia edo enbolizazioa beharrezkoa izan daiteke^[2]. Askotan, zain barneko likidoa ematen da, hala nola Ringerren laktatoa edo hematien kontzentratua^[2]. Gorputz-tenperatura normala mantentzeko ahaleginak ere garrantzitsuak dira^[2]. Basopresoreak erabilgarriak izan daitezke kasu batzuetan^[2]. Shocka arrunta da eta hiltzeko arrisku handia du^[6]. Estatu Batuetan, 1,2 milioi pertsona inguru joaten dira urtero larrialdietara shockarekin, eta hiltzeko arriskua %20 eta %50 bitartekoa da^[6].

1. ↑ ^{a b c d e f g h} International trauma life support for emergency care providers. (Eighth edition. Global edition. argitaraldia) 2018 ISBN 978-1-292-17089-3. PMC 971245863. (Noiz kontsultatua: 2022-12-13).
2. ↑ ^{a b c d e f g h i} Advanced trauma life support : student course manual. (Tenth edition. argitaraldia) 2018 ISBN 978-0-9968262-3-5. PMC 1042565974. (Noiz kontsultatua: 2022-12-13).
3. ↑ Smith, Nicholas; Lopez, Richard A.; Silberman, Michael. (2022). «Distributive Shock» StatPearls (StatPearls Publishing) PMID 29261964. (Noiz kontsultatua: 2022-12-13).
4. ↑ (Ingelesez) Olaussen, Alexander; Blackburn, Todd; Mitra, Biswadev; Fitzgerald, Mark. (2014-06). «Review article: Shock Index for prediction of critical bleeding post-trauma: A systematic review: Shock Index for Critical Bleeding» Emergency Medicine Australasia 26 (3): 223–228.  doi:10.1111/1742-6723.12232. (Noiz kontsultatua: 2022-12-13).
5. ↑ Guyton, Arthur C.. (2006). Textbook of medical physiology. (11th ed. argitaraldia) Elsevier Saunders ISBN 0-7216-0240-1. PMC 56661571. (Noiz kontsultatua: 2022-12-13).
6. ↑ ^{a b} High risk emergencies. Saunders 2010 ISBN 978-1-4557-0025-7. PMC 759159474. (Noiz kontsultatua: 2022-12-13).