Talde Lokala

Talde Lokala
Irudi gehiago
Behaketa
Gorputz-gurasoa	Supermultzo Lokal
Aurkitzailea	Edwin Hubble
Abiadura erradiala	35 km/s

Talde Lokala Esne Bidea eta bere inguruko galaxiek sortzen duten galaxia-taldearen izena da. Guztira 3 megaparsec (10 milioi argi-urte; 9×10¹⁹ kilometro) neurtzen ditu diametroan^[1], bere masa 2×10¹² eguzki masa ingurukoa da (4×10⁴² kg). Bi galaxia bildumaz osatuta dago, haltera baten formarekin. Alde batetik, Esne Bidea eta bere galaxia-sateliteak daude lobulu bat osatzen, eta Andromeda galaxia eta bere sateliteak beste lobuluan. Bi bilduma horiek 800 kiloparseceko distantziara daude elkarren artean (3×10⁶ ly; 2×10¹⁹ km) eta bata besterantz ari dira mugitzen 123 km/s-ko abiaduran^[2]. Taldea beste talde handiago baten parte ere bada, Virgo superkumulua, ziurrenik Laniakea superkumuluaren parte dena. Talde lokalean dagoen galaxia kopuru osoa ezezaguna da, batzuk Esne Bidearen atzean geratzen baitira Lurreko behatzaile batentzat; hala ere, 80 kide ezagutzen dira, gehienak galaxia nanoak.

Bi kiderik handienak, Andromeda eta Esne Bidea galaxiak, galaxia espiralak dira, biak 10¹² eguzki-masa ingururekin. Galaxia bakoitzak galaxia-satelite sistema bat du:

• Andromeda galaxiaren satelite-sistemak Messier 32, Messier 110, NGC 147, NGC 185, Andromeda I, And II, And III, And V, And VI (edo Pegasoko galaxia nano esferoidala), And VI (edo Kasiopeako galaxia nanoa), And VIII, And IX, And X, And XI, And XIX, And XXI eta And XXII dira, eta beste hainbat galaxia nano oso ahul^[3].
• Esne Bidearen taldeak Sagittarius Nano Eliptikoa, Magallaesen Hodei Handia, Magallaesen Hodei Txikia, Canis Major Galaxia Nanoa (eztabaidagarria, batzuek beste galaxia bat dela diote), Ursa Minor galaxia Nanoa, Draco Galaxia Nanoa, Carina Galaxia Nanoa, Sextans Galaxia Nanoa, Sculptor Galaxia Nanoa, Fornax Galaxia Nanoa, Leo I, Leo II, Ursa Major Galaxia Nanoa I eta Ursa Major Galaxia Nanoa II, eta beste hainbat galaxia nano oso ahul^[4].

Triangeluko galaxia (M33) Talde Lokaleko hirugarren kiderik handiena da, gutxi gora behera 5×10¹⁰ M☉ masarekin (1×10⁴¹ kg), eta hirugarren galaxia espirala da taldean^[5]. Ez dago argi ea Triangeluko galaxia Andromeda galaxiaren kidea den edo ez. Bi galaxiak 750.000 argi-urteko distantziara daude, eta orain dela 2.000-4.000 milioi urteko tartean gertu igaro ziren bata bestearekiko, Andromedaren diskoan izarren sorrera bultzatuz. Pisces Nanoa Andromeda eta Triangelutik distantzia berdinera dago, beraz bietako baten satelitea izan liteke^[6].

NGC 3109 talde lokaleko kidea den edo ez ez dago argi. Sextans A eta Antlia Galaxia Nanoarekin batera mugitzen da, baina Talde Lokalarekiko duen distantzia hain handia izanik, neurketa zaila da. Talde Lokaleko beste kide batzuk, ziurrenik, bilduma handietako grabitatetik independenteak dira: IC 10, IC 1613, Fenix Galaxia Nanoa, Leo A, Tucana Galaxia Nanoa, Cetus Galaxia Nanoa, Pegasus Galaxia Nano Irregularra, Wolf–Lundmark–Melotte, Aquarius Galaxia Nanoa eta Sagittarius Galaxia Nano Irregularra^[7].

1. ↑ (Ingelesez) Redd, Nola Taylor. (2018-12-18). «Astronomers track dwarf galaxies to better understand the Milky Way’s make-up and evolution» Proceedings of the National Academy of Sciences 115 (51): 12836–12838.  doi:10.1073/pnas.1817136115. ISSN 0027-8424. PMID 30568025. PMC PMC6304947. (Noiz kontsultatua: 2023-12-19).
2. ↑ (Ingelesez) Karachentsev, I. D.; Kashibadze, O. G.. (2006-01-01). «Masses of the local group and of the M81 group estimated from distortions in the local velocity field» Astrophysics 49 (1): 3–18.  doi:10.1007/s10511-006-0002-6. ISSN 1573-8191. (Noiz kontsultatua: 2023-12-19).
3. ↑ (Ingelesez) Kalirai, Jason S.; Beaton, Rachael L.; Geha, Marla C.; Gilbert, Karoline M.; Guhathakurta, Puragra; Kirby, Evan N.; Majewski, Steven R.; Ostheimer, James C. et al.. (2010-02). «THE SPLASH SURVEY: INTERNAL KINEMATICS, CHEMICAL ABUNDANCES, AND MASSES OF THE ANDROMEDA I, II, III, VII, X, AND XIV DWARF SPHEROIDAL GALAXIES*,†» The Astrophysical Journal 711 (2): 671.  doi:10.1088/0004-637X/711/2/671. ISSN 0004-637X. (Noiz kontsultatua: 2023-12-19).
4. ↑ Koposov, Sergey E.; Belokurov, Vasily; Torrealba, Gabriel; Evans, N. Wyn. (2015-05-28). «BEASTS OF THE SOUTHERN WILD: DISCOVERY OF NINE ULTRA FAINT SATELLITES IN THE VICINITY OF THE MAGELLANIC CLOUDS» The Astrophysical Journal 805 (2): 130.  doi:10.1088/0004-637x/805/2/130. ISSN 1538-4357. (Noiz kontsultatua: 2023-12-19).
5. ↑ «Imagine the Universe!» imagine.gsfc.nasa.gov (Noiz kontsultatua: 2023-12-19).
6. ↑ Miller, Bryan W.; Dolphin, Andrew E.; Lee, Myung Gyoon; Kim, Sang Chul; Hodge, Paul. (2001-12). «The Star Formation History of LGS 3» The Astrophysical Journal 562 (2): 713–726.  doi:10.1086/323853. ISSN 0004-637X. (Noiz kontsultatua: 2023-12-19).
7. ↑ McConnachie, Alan W.. (2012-06-05). «THE OBSERVED PROPERTIES OF DWARF GALAXIES IN AND AROUND THE LOCAL GROUP» The Astronomical Journal 144 (1): 4.  doi:10.1088/0004-6256/144/1/4. ISSN 0004-6256. (Noiz kontsultatua: 2023-12-19).