Tortolosak

Tortolosak, kurkuluxak, txokoak edo tabak arkumeen hanketako tortolos hezur txikiekin egiten den Euskal Herriko haur-jolas tradizional bat da, munduan zehar ere zabaldua, hezurrak bota eta suertatzen diren aldeak zein diren, jaurtitzaileak irabazi edo galdu egiten duena. Aldaera batzuetan tortolosak orden jakin batean jasotzea, edo gero eta kopuru handiagoak biltzea da helburua.^[1]

Aldaera anitz dituen jolasa da eta Euskal Herrian ere herriz herri izendapen ezberdinak ditu: kaloka Donostian, sakaponak Zestoan eta asakaponak Zumaian^[2]. Hezurraren lau aldeek ere izen bana dute^[3]:

• Lepo: kanporantz biribildua den aldea.
• Zulo: sakonune nabaria duen aldea.
• Belarri: belarri itxura duena.
• Koxk: alde leunena.

Tokika, bestelako izenak ere badaude. Bestalde, gaztelaniatik eratorritako pone, sake, karne, kulo ere erabiltzen dira.

Antzinako Grezian, astragaloi izenaz, eta Erroman, tali izenaz, sarri jolasten zen tortolosetan eta dadoen aurrekariak izan ziren. Tortolosetan, ordea, aldeek suertatzeko probabilitate ezberdinak dituzte, aldeko eta aurkako konbinazioak sortuz horrela. Adibidez, Erroman Venus izeneko konbinazioak lau tali edo tortolos alde ezberdinak suertatzea adierazten zuen.

1. ↑ Angulo Martin, Patxi. (1997). «Mundu zabaleko jokoak. Jokoen mundu zabala» www.elhuyar.eus (Elhuyar) ISBN 978-84-92457-60-1. (Noiz kontsultatua: 2021-12-19).
2. ↑ «Zumaiako hitz bereziak: Asakapon -» Baleike.eus (Noiz kontsultatua: 2022-08-25).
3. ↑ «Tortolosetan; tortolosaren aldeak - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2023-07-08).