Eugene Wigner

Eugene Wigner
Beatha
Breith	Budapest (mul) , 17 dhen t-Samhain 1902
Dùthaich	An Ungair  Na Stàitean Aonaichte
Cinneadh	Iùdhaich
Ciad chànan	Ungairis
Bàs	Princeton (mul) , 1 dhen Fhaoilleach 1995
Àite-adhlacaidh	Princeton Cemetery (en)
Nàdar a’ bhàis	adhbharan nàdarra (am fiabhras-clèibhe)
Teaghlach
Cèile	Amelia Frank (en) Mary Annette Wheeler (en) Eileen Clare-Patton Hamilton (en)
Clann	liosta David Wheeler Wigner (en)
Bràithrean ⁊ peathraichean	liosta Margit Dirac (en)
Sinnsirean	liosta Paul Dirac (sister's husband (en) ) Gabriel Andrew Dirac (en) (sororal nephew (en) )
Foghlam
Foghlam	Fasori Gimnázium (en) 1919) Oilthigh Teicnigeach Berlin (1920 - 1925)
Teusas	'
Stiùiriche an teusais	Michael Polanyi (en)
Oileanaich dotaireachd	John Bardeen (mul) Victor Weisskopf (en) Marcos Moshinsky (en) Abner Shimony (en) Fred Tappert (en) William Tout Sharp (en) Ralph Zvi Roskies (en) Theodore Duddell Newton (en) Francis Joseph Narcowich (en) Rajmund Lewis Somorjai (en) Leonard Eisenbud (en) George Abraham Snow (en) Conyers Herring (en) Joseph O. Hirschfelder (en) Edwin Thompson Jaynes (en) Frederick Seitz (en)
Cànain	Beurla Ungairis
Luchd-teagaisg	László Rátz (en)
Dreuchd
Dreuchd	matamataigear, fiosaigiche, neach-teagaisg oilthigh, fiosaigiche teòirigeach agus fiosaigiche niùclasach
Com-pàirtiche Manhattan Project (en)
Fastaichean	Oilthigh Göttingen  (1927 -  1928) Oilthigh Teicnigeach Berlin  (1928 -  1933) Oilthigh Princeton  (1930 -  1936) Oilthigh Wisconsin–Madison  (1936 -  1938) Oilthigh Princeton  (1938 -  1942) Manhattan Project (en)  (1942 -  1945) Oak Ridge National Laboratory (en)  (1945 -  1946) Oilthigh Princeton  (1946 -  1971) Oilthigh Leiden  (8 dhen Lùnastal 1956 -  3 dhen Dùbhlachd 1957)
Obraichean comharraichte	The Unreasonable Effectiveness of Mathematics in the Natural Sciences (en) Wigner's theorem (en)
Duaisean a fhuaras	liosta Duais Nobel ann an Fiosag  (1963) Max Planck Medal  (1961) Enrico Fermi Award  (1958) Albert Einstein Award  (1972) National Medal of Science  (1969) Wigner Medal  (1978) Josiah Willard Gibbs Lectureship  (1968) Franklin Medal  (1950) Richtmyer Memorial Lecture Award  (1955) Fellow of the American Physical Society Ball Cèin den Chomann Rìoghail (Q15631401)  (1970) John von Neumann Prize  (1966) Medal for Merit  (1946) Atoms for Peace Award  (1960)
Ainmeachadh airson duaisean	liosta Duais Nobel ann an Fiosag (1953) Duais Nobel ann an Fiosag (1955) Duais Nobel ann an Fiosag (1957) Duais Nobel ann an Fiosag (1958) Duais Nobel ann an Fiosag (1959) Duais Nobel ann an Fiosag (1960) Duais Nobel ann an Fiosag (1961) Duais Nobel ann an Fiosag (1962) Duais Nobel ann an Fiosag (1963)
Ballrachd	An Comann Rìoghail Acadamh Ungaireach nan Saidheansan Acadamh Aimeireaga nan Ealan is nan Saidheans Comann Aimeireaganach na Feallsanachd An Comann Aimeireaganach airson Adhartas nan Saidheansan Comann Aimeireaganach an Eòlais-fhiosaig Acadamh Rìoghail nan Tìrean Ìsle airson nan Ealan is Saidheansan Acadamh Nàiseanta nan Saidheans

B' e fiosaigiche às an Ungair a bha ann an Eugene Wigner. Bhuannaich e an Duais Nobel ann am Fiosaigs ann an 1963 còmhla ri Maria Goeppert-Mayer agus J. Hans D. Jensen airson obrach air an niùclas atamach.^[1]

Rugadh e 17 Samhain 1902 ann am Budapest mar Jenő Pál Wigner, no Wigner Jenő Pál mar a chanas iad anns an Ungair. Bha e na sgoilear aig a' ghymnasium agus John von Neumann an sin aig an aon àm. Dh'ionnsaich e aig an Institiud Teicnigeach Bhudapest agus aig Oilthigh Teicnigeach Bherlin einnseanaireachd cheimigeach far an do sgrìobh e a theusais, Bildung und Zerfall der Molekülen ('Cruthachadh agus Sgriosadh nam Moileciuilean') fo Michael Polanyi. An dèidh bliadhna leis a' chompanaidh teaghlaich anns an Ungair thill e gu Berlin far an do dh'obair e aig an Institiud Kaiser Wilhelm. Dh'obair e cuideachd còmhla ri David Hilbert aig Oilthigh Ghöttingen.

Eadar 1930 is 1933 bha Wigner ag obair aig Oilthigh Phrinceton agus ann am Berlin ach dh'fhàg e Berlin nuair a ghabh na Nàsaich greim air smachd anns a' Ghearmailt. Seach trì bhliadhna aig Oilthigh Madison-Wisconsin, agus àm a' chogaidh nuair a bha e an sàs anns a' phròiseact Mhanhattan aig Oilthigh Chicago mhair e aig Princeton gu ruige a bhàs 1 Faoilleach 1995.^[2]

1. ↑ “Eugene Wigner - Facts”. Nobel Media AB. Air a thogail 28mh dhen t-Samhain 2019.
2. ↑ O'Connor, John J. ⁊ Edmund F. Robertson (An Cèitean 2001): “Eugene Paul Wigner (1902-1995)”. MacTutor History of Mathematics archive. Oilthigh Chill Rìmhinn. Air a thogail 29mh dhen t-Samhain 2019.