Cruceiro

Un cruceiro é un monumento relixioso constituído por unha cruz de pedra elevada sobre unha columna, habitualmente con unha ou varias imaxes, asentada sobre unha plataforma e situado, normalmente, en lugares públicos, principalmente encrucilladas, beiras de camiños, adros de igrexas etc., lugares nos que ás veces existían xa cultos pagáns á natureza (teoría xa proposta por Murguía e mantida por case tódolos autores.^{[Cómpre referencia]})

O cruceiro é un dos monumentos máis fortemente enraizado na terra e na cultura galegas, intimamente vencellado á paisaxe rural galega^[1] Xorde nos máis inesperados recunchos e constitúese en obxecto de respecto e devoción populares. Hoxe séguense a esculpir e plantar en prazas, xardíns e propiedades particulares pero xa cun obxectivo decorativo nada máis.

O cruceiro tamén é característico doutras rexións do mundo con fortes raíces católicas, por exemplo Irlanda en Europa onde se chaman high cross as que son de moita influencia celta e que existen desde o século VII. Tamén aparecen cruceiros semellantes aos galegos e portugueses en amplas zonas de Francia (especialmente na Bretaña), Alemaña e Gran Bretaña.

Non se coñece o número dos existentes en Galicia, e a distribución por provincias é desigual, observándose unha maior abundancia nas provincias da Coruña e Pontevedra e sendo máis escasos en Lugo e Ourense.^[2] Clodio González Pérez di que pasan dos 10.000, entre cruces e cruceiros.^[3] A Universidade da Coruña, que está realizando desde 1993 un inventario concello a concello, estima o número en "polo menos 12.000".^[4] Como exemplo, hai catalogados "case 140 cruceiros, cruces e petos" no Porriño,^[5], 118 en Rianxo ^[6] "algo máis de 300" en Vilalba,^[4] máis de 250 na comarca de Pontevedra.^[7]. Segundo o inventario que realizou Yves Castel en 1980, a Bretaña francesa contaría cuns 9.000.

1. ↑ "A abundancia dos conservados no noso país convérteos nun elemento característico da paisaxe galega" (Xosé Ramón Mariño Ferro: Dicionario de etnografía e antropoloxía de Galiza, Nigratrea 2010, s. v. cruceiro).
2. ↑ Na páxina web Cruceiros de Galicia publícase unha distribución sobre 2997 cruceiros galegos localizados en mapa. Segundo esta web, Pontevedra reúne o 60,2% e A Coruña o 26,6%; nas provincias de Lugo e Ourense só se rexistran pouco máis do 6,5% en cada unha delas [consultado o 5.09.2024].
3. ↑ Gran Enciclopedia Galega, tomo 12, px. 236.
4. ↑ ^{4,0 4,1} La Voz de Galicia, 17.02.2007.
5. ↑ Pérez Rego, David (2006): Catálogo de cruceiros, cruces e petos de ánimas do Porriño.
6. ↑ Lois M. Blanco, La Voz de Galicia, 4.03.1993.
7. ↑ La Voz de Galicia, 7.10.2006.